7 ff n A (fi*rsr <rt tsry s rh /v yyiti <AcA 7 /O AA /VesA /irï/r. y„- het. >n A7 /UmJ At rf f.// X ^y t/jgAAejfl-- cJ c („erf*•«-»» hd-» /cenr /o fy'üAA A c(. P//c rAA-" ï'.y-y 7 JA - - 7,-c,-07 ïf'pct" Aeie-ti X" An-X /y<r At/4freA UtsfeA /Xtr"/. e S.. IS van Oudeschild. Voordat wij een en ander over het spinbedrijf zullen vertellen, moet eerst nog een ant woord gegeven worden op de vraag waarom juist de kerk een weefbaan voor garen in Den Hoorn instelde. Al jaren voor die tijd gaf de kerk aan behoeftigen gratis turf en gratis brood. De nood van die tijd was ech ter zodanig toegenomen, dat het aan tal behoeftigen steeds groeide, wat een aanmerkelijke belasting voor de kas van de kerk moet hebben bete kend. Zo kwamen ouderlingen en di akenen overeen een bedrag van 600,— beschikbaar te stellen om de Spinbaan te stichten en zo een pro- duktieve werklozenbestrijding door te voeren. De Gemeente en de Staat waren toen nog niet sterk genoeg en zo viel deze functie aan de kerk toe. Hoe nodig het was, zien we uit het feit, dat naast de „bestedelingen" der kerk, wier aantal in 1794 twaalf bedroeg, er 83 inwoners uit Den Hoorn te werk werden gesteld. De bevolking bedroeg toen 650 zie len. In het reglement lezen wij: „in de Spinbaen zullen verpligt zijn alle te werken die aan de Diakonie an nex zijn, besteedelingen, en zulke die jaarlijks maar alleen turf en brood krijgen". Dus was er een groot aantal inwo ners, die slechts dank zij steun van de Diakonie de dagen konden door komen. Ook was precies berekend wat ieder moest spinnen om 's win ters turf te ontvangen, nl. 65 pond garen per jaar; het geld ervan werd in kas gehouden, slechts voor datge ne wat men meer spon werd geld uitbetaald: voor elke pond 5 duyten (1 duyt Vz c.). De draaier ontving voor elke pond dat van zijn wiel ging een duyt. Aan wie per jaar min der dan het vereiste kwantum spon, werd naar verhouding ook 's winters minder turf verstrekt. Iedereen stond het echter vrij buiten de spin baan werk te zoeken om meer geld te verdienen, „maar niemand", zo is in de reglementen te lezen, moet re kening maken, dat men hem zal ter- wille komen, voor die tijd van de dag of voor die dagen, welke hij niet in de Spinbaen gewerkt heeft". „Er zal naukeurig worden agt gegeven wat elk spint en iemands ijfer en naarstigheid zal beloont en iemands traag- of onwilligheid zal in den beurs gestraft worden, door geene de minste onderstand zulk een te doen toekomen". „Niemand zal den ande ren - hetzij een nieuweling, die in de baen komt, - hetzij eenen anderen die er in werkt, bespotten maer elk gehouden zijn na het meesterschap te dingen". Aantekeningen of andere mededelingen betreffende de wer kers, die tegen deze reglementen van goed gedrag hebben gezondigd, zijn er niet gevonden. Zo kunnen wij niet zeggen, of ze slechts tot waarschu wing dienden, of werkelijk nodig waren. Welke betekenis deze Spin baan voor de bevolking van Den Hoorn moet hebben gehad, is het best op te maken uit de cijfers die ons de hoeveelheid van het gespon nen garen mededelen. Vanaf 3 mei 1794 tot 1 januari 1795 werden reeds 6438 ponden garen gesponnen; tot 1 januari 1796 16.966 pond. Dit bleef de gemiddelde jaarlijkse pro- duktie tot de stopzetting in 1810. Plaatsen als Zaandam, Krommenie, Amsterdam en ook Zaandijk waren geregelde afnemers van het gespon nen garen. Het is aardig in de uitga ven van het boek na te gaan hoe vaak een brief naar deze plaatsen met een of andere boodschap werd //i pond zeep, dat iedere maand voor de schoonmaak gebruikt werd, een be zem, of koperdraad voor het herstel der weefgetouwen, alles is ons door de onbekende schrijver van de Spin baan precies in het kasboek aangege ven. De werktijd in de Spinbaan, hoe algemeen ook in die tijd, is per dag van lange duur geweest. In de maanden mei tot augustus is er van 's morgens 5 tot 's avonds 7 met drie schafttijden gewerkt. September-oktober en maart-april van 's morgens 7 tot 's avonds 6 uur met twee schafttijden, en van no vember tot februari van 8 tot 5 uur met één schafttijd. Deze indeling is wellicht uit een oogpunt van zuinig- 7 7 Apert" 7/é.e.J tre verzonden. Er verging geen maand dat niet minstens vier brieven wer den verzonden. De inhoud is echter niet meer bekend, maar in het kas boek staat dan aangegeven, dat bij het verzenden van een brief ook nog „Loopersgeld" naar Oudeschild moest worden betaald, of ook „enke le duyten voor het brengen van een brief met een goede tijding uit... Alle uitgaven, zij het voor vracht van de haven van Oudeschild, of repara tie van een hijstouw waarmee zeker de vezelbalen en wolzakken op de zolder van de „werkverschaffing" als stapelplaats zijn gehesen, zij het een «V heid toegepast, want er werden slechts zelden kaarsen gebrand, wat is op te maken uit het feit, dat bij voorbeeld in de wintermaanden van 1800-1801 slechts drie pond kaarsen voor verlichting werd gekocht. Mis schien ook was het onmogelijk om bij kaarslicht in de Spinbaan te wer ken. Ook een ontwikkelingsdoel voor de bevolking heeft de kerk ge dacht te verwezelijken door de Spin baan. In art. 8 van de reglementen is te lezen dat „de ouders verpligt zijn hun kinderen 's morgens en s mid dags een uur te laten schoolgaan en dus twee uren daags, 's morgens van 9

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 1989 | | pagina 11