De Hoornder Spinbaan (1794-1810) kannen bevonden die zich op het eerste gezicht heel, maar toch in scherven in de grond bevonden. Ook in deze brandlaag werden brokken huttenleem aangetroffen: leem of klei dat gediend had om brede kie ren tussen balken dicht te smeren. Hieruit kan geconcludeerd worden dat er houten huizen verbrand zijn, hoewel de beperkte opgraving niet echt bewijst dat er een „heel" dorp geplunderd en gebrandschat is. In de genoemde brandlaag werd een zeld zame vondst gedaan: een veertiende eeuws muntgewichtdoosje. Aan een artikel van G.M.M. Houben ontlenen we de volgende bijzonderheden. Muntgewichtdoosjes van het type dat in Oud-Den Hoorn is aangetrof fen zijn van Franse afkomst en in België en Nederland zijn er tot nog toe slechts zes aangetroffen. Deze doosjes vertonen onderling veel overeenkomst. Het Texelse weeg schaaltje met gewichtje bevindt zich in een messing doosje met afmetin gen van 6,5 x 3 x 1 cm. Het is van een klapdeksel voorzien dat om een eenvoudig asje over een van de smalle zijden scharnierde. De afslui ting geschiedde met een pennetje dat door een platte veer werd aange drukt. In het doosje zit een ijzeren vouwbalans met afgebroken naald. De laatste is gelukkig nog wel aan wezig. Dat het fragiele ijzeren ba- lansje niet totaal is weggeroest, komt omdat het onder invloed van het messing doosje electrolytisch be schermd werd tegen corrosie! De schaar van het balansje is uit holle buisjes vervaardigd, een verschijnsel dat zich bij de andere beschreven weegschaaltjes niet voordoet. Verder bevonden zich in het doosje twee schaaltjes van messingblik, achthoe kig geknipt en met drie gaatjes voor het ophangen. In het midden van de schaaltjes een rond stempel met de afbeelding van het paaslam, een af- In een van de interessante plakboeken, die Dick Lemstra samenstelde met arti kelen uit oude Texelse Couranten, vond ik in de jaargang 1934 een artikel over de Hoornder Spinbaan, geschreven door een zekere Jul Diederich. (Van de ze Jul Diederich heb ik de indentiteit niet kunnen achterhalen). De gegevens voor dit artikel ontleende hij aan het kasboek van de Spinbaan, dat zich in het archief van de Hervormde kerk be vindt. Ik heb me, evenals deze Jul Die derich in dit kasboek verdiept. Zijn verhaal blijkt te kloppen hoewel ik vraagtekens plaats bij sommige opmer kingen. Er blijkt bijvoorbeeld nergens uit, dat er met wol gewerkt is: er wordt alleen gesproken over vrachten ,,werk", d.i. ongesponnen hennep. Sa men met oud, uitgeplozen touw werd beelding op een Franse munt uit die tijd, die in de Nederlanden veelvul dig is nagebootst. De schaaltjes zul len met dunne touwtjes aan het balansje gehangen hebben. Tenslotte bleek zich in het doosje nog een ge wichtje te bevinden; een rond bron zen muntgewicht met een afbeelding van een kop onder een baldakijn. Het had een gewicht van 4,55 gram en was bestemd voor een pavillon van de Franse koning Philippe VI. Deze munt is geslagen na 1338, waarmee het hele muntgewichtdoos je gedateerd is als zijnde veertiende eeuws. Overigens bevinden zich in het doosje nog een of twee gewicht jes, maar deze zijn door het vuur on losmakelijk met de bodem ervan verbonden. Al met al kunnen we spreken van een zeldzame en rijke vondst uit het ongetwijfeld arme Oude-Den Hoorn waar de strijd om het bestaan een harde moet zijn ge weest. Hopelijk wordt door de publi catie van Schoorl over Texel (nog niet gepubliceerd] en door het on derzoek van de overige vondsten van Oud-Den Hoorn, in de toekomst meer duidelijk over dit oude Texelse dorp dat nu nog onder de nevelslui er der historie bedekt is. G. Gerrits. 1) H. Alta en W. Conijn; Verkennin gen op Texel: Oud Den Hoorn. In: Westerheem, jaargang XIV, no. 6, de cember 1965. 2) Henk Schoorl: Zes honderd jaar water en land (bijdrage tot de historische Geo- en Hydrogra fie van de Kop van Noordholland in de periode 1150-1750). Groningen, 1973. Bladz. 58 t/m 60. 3) J. A. van der Vlis: Texel, land en volk in de loop der eeuwen. Amsterdam/Texel, 1949. Bladz. 46 en 65. 4) Dr. ir. G. M. M. Houben: Veertiende-eeuwse muntgewichtdoosjes. In: Jaarboek voor Munt- en Penningkunde. 70, 1983. dit verwerkt tot nieuw garen". Ook zijn veronderstellingen dat de ,,werkver- schaffing" (nu ,,Ons Huis") als stapel plaats en kantoor zou hebben gediend, vind je niet terug. Wel werd huur be taald voor ,,de oude school". Het arti kel is overigens zo aardig, dat we besloten hebben het - met weglating van enkele wijdlopige en niet terzake doende uitweidingen - te plaatsen. En kele typische voorbeelden van uitgaven, die hij in zijn artikel niet vermeldt, leest u in de copieën van het hand schrift! G.E.D. „Regendagen, die de vakantietijd nu eenmaal geeft, zelfs op Texel, hebben mij ertoe verleid de afgelopen zomer in 't „Volle Profijt" bij de Nieuwlan- der polder zelfs 's avonds bij kaarslicht, enkele oude handschrif ten uit de 17e en 18e eeuw met veel moeite te ontcijferen. Bij het bestu deren hiervan kwam mij ook een schrift in handen, getiteld: „Boek van uitgaaf voor de Spinbaen van Den Hoorn op Texel, opgericht Anno 1794". Aan wie wij dit zo keurig uit gevoerde kasboek te danken hebben, is uit dit boek zelf niet op te maken. Ook was er geen enkele aanwijzing te vinden, waar deze Spinbaan pre cies gestaan heeft, doch herinnerin gen en ook plaatselijke namen in Den Hoorn laten ons het een en an der vermoeden. Wie van de Hoorn- ders kent niet „De Werkverschaffing", het oude gebouw vlak bij de pastorie? Veel wijst erop, dat dit gebouw omstreeks 1795 in nauwe betrekking tot de Spinbaan moet hebben gestaan. Misschien wa ren hier „comptoor" en stapelruimte voor het grondmateriaal en het afge werkte garen. Vaak lezen we dan ook in het boek van aankoop of re paratie van een hijstouw en uitbeta ling van werkloon voor het ophijsen van garenzakken, waaruit blijkt, dat deze op een zolder moeten gelegen hebben. De Spinbaan was een instel ling van de kerk, en genoemd ge bouw behoorde reeds in die tijd aan de Diakonie van Den Hoorn. Op Klif echter heeft het land waar de kippe- fokkerijen staan, thans nog de naam „Weverserf". Het is zeker niet ver gezocht te veronderstellen, dat hier de verdere werkruimte en in het bij zonder de weefbaan heeft gestaan. Het uiteenliggen van de bedrijfs ruimte geeft ook een verklaring van het feit, dat er vele kleine vrachten in het kasboek staan aangegeven, naast de aan- en afvoer van garen van het strand of ook uit de haven fH*-. M-'t. Q-(A -A l w - i -JJrc è~-- •J.%, Jt /y 3 fapAffOp* O A O c 'A A - K/ f /v 8

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 1989 | | pagina 10