O q n Oestervisserij met de ijzeren beugel door het oesterkorren op de Pollen en de zogenaamde Hendik Tjeerdsplaat.4 H. P. Moelker hoe lekker smaken de Oesters Met citroensap toebereid Zij zijn malsch, gezond en voedzaam Op de putten uitgebreid. Maar het putje van die oesters Die al korrende ons vermaakt, Is het ware oesterbankje Dat ons aan de lever raakt. Heil zij dan die lieve oester, Heil, het meisje dat haar kraakt.1 Voortreffelijke oesters zijn volgens deskundigen die in volle zee worden opgevist en daarna gedurende enige tijd in water van ge ringer zoutgehalte hebben gelegen. Voor de kustbewoners van tal van landen was de oester reeds duizenden jaren geleden een belangrijk voedingsmiddel. Later werd de oester als een hoogst gewaardeerde delicatesse opgediend en door de eeuwen heen is daarin zo goed als geen verandering gekomen. Wel deed dit schelpdier zijn intrede in de homeopathie dank zij zijn geneeskrachtige werking bij het bestrijden van kalkgebrek bij kinderen. Hier is het de schelp die voor dat doel wordt gebruikt. De geschiedenis van dit dier dateert al van vóór onze jaartelling. In de pre-historie werden in Italië de eerste oesterperken aangelegd in de baai van Bajae. Petrus Gyllius, een auteur uit de zestiende eeuw, schreef dat men sedert onheugelijke tijden aan de Bosporus de oesters uitzaaide als koren. Eduard III van Engeland vaardigde in het jaar 1375 een wet uit, die verbood, het broedsel van oesters op andere tijden te verzamelen en te verplaatsen dan in de maand mei. Napoleon Bonaparte trof de nodige maatregelen om de oester cultuur in Frankrijk (te St. Brieuc) te verbeteren. De oestervangst was in Nederland rond het jaar 1500 van geen betekenis. De bewoners van de eilanden Texel, Vlieland, Terschel ling en Ameland, noch die van de Noordhollandse kustplaatsen oefenden deze visserij uit, althans in de 'Informacie'2 wordt daarvan geen melding gemaakt. En het was juist deze Informatie die was ingesteld ten behoeve van een nieuwe verponding een belasting) op het gehele vermogen en de gezamenlijke inkomsten van alle belastingverplichtingen. Zij mag dus wel als een betrouwbare graadmeter worden aangemerkt. De vicecureyt van het dorp Wael, Evert Lubbertsz., verklaarde tegenover 'de commissarissen upte informatie' dat een aantal bewoners van Texel zich 'geneerde' met schapen te houden3, een ander deel 'Met ter zee te vaeren, alsoe daer nu wel 500 man ter zijn om huer broot te winnen'; over oester visserij wordt niet gesproken. Reeds in de eerste helft van de achttiende eeuw werd de oestervisserij uitgeoefend. Deze visserij - niet bekend is met hoeveel schepen hieraan werd deelgenomen - veroorzaakte aan de scheepvaart veel overlast met het gevolg dat de Staten van Friesland bij hun ordon nantie van 6 december 1781 het korren of vissen naar oesters ver bood, nadat bij hen een klacht was ingekomen over het steeds ondieper worden van het vaarwater tussen Harlingen en het Vlie IJzeren oesterkorren, van voren, van achteren en van opzij Over de tijd van de Franse bezetting van ons land (1795-1813; de ondergang van de Nederlandse staat) zijn ons over deze visserij weinig gegevens nagelaten. Toch schijnt in die - voor ons land - moeilijke jaren dat de Texelaren ter oestervangst uitvoeren daar - aldus de geschiedschrijving5 - na de terugtrekking van de Franse troepen de verkoop van oesters in het jaar 1814 naar de steden Amsterdam en Hamburg stagneerde. Na deze inleiding over de eeuwenlange historie van de oester, gaan we ons richten op de oestervisserij zoals die in de tweede helft van de negentiende eeuw werd uitgeoefend binnen de Nederlandse terri toriale watergrens door een deel van de inwoners van de dorpen Oost en Oostereind op het eiland Texel. Bij deze visserij werd onderscheid gemaakt in de vangst met: a. de hand b. de kor. De onder a genoemde vangst vond plaats dicht onder de dijk bij het buurtschap Oost, waar de oesterbedden op zandgrond van de vierde soort lagen. Deze bedden vielen bij eb droog en waren dus gemakke lijk te bereiken. Door de bedijking in het jaar 1835 van het eilandje Eierland, een hoge zandplaat met duinen en door een vlak strand met Texel verbonden, ontstond de polder met die naam, ter grootte van 3300 ha. Tegen de oostzijde van de Eierlandpolder werd door bedijking in het jaar 1846 de Eendrachtspolder aangelegd. De in ham die door deze bedijking ontstond en waar in de negentiende eeuw de oestercultuur werd bedreven, verzandde meer en meer. In het jaar 1876 werd deze inham door een dijk afgesloten en ontstond de polder 'het Noorden'. Tengevolge van deze afsluiting werd aan de oesterkuituur de genadeslag toegediend, met het gevolg dat deze geheel verdween.6. De vangst, genoemd onder b, werd uitgeoefend met een schuit en de kor. Daartoe werd de blazer gebruikt, het typisch vaartuig van de noordelijke vissersplaatsen Moddergat, Paesens, Wierum, Texel en Terschelling. Dit platbodemvaartuig met een twee- a driekoppige bemanning kon niet op het strand landen, zoals de bomschuit, maar diende een haven binnen te lopen. De kleine blazer van de Wadden zee was getuigd met één mast; het grotere type van Noord-Friesland had twee masten.7 De kor was (en is) een zware ijzeren beugel waaraan een net beves tigd van ijzeren ringen en touw. Door het slepen over de grond worden de oesters door een mesvormig ijzer van de bank afge schraapt. De oestervangst met de kor kwam in de publieke belangstelling nadat in het jaar 1820 aan de westzijde van de Grinderwaard (ook wel aangeduid als Grunderwaard) een oesterbank was gevonden waarvan de opbrengst zeer ruim was en gewaardeerd werd op 1/4 of 1/3 van het geheel der oestervisserij. Dit plotseling financieel voor deel lieten de Texelse oestervissers zich niet ontglippen en de sedert 'onheuglijke jaren' beviste banken tussen Texel en Wieringen, met name in de Texelstroom (dat was toen het grootscheeps vaarwater), in het Amsteldiep, in de Vliestroom bij Vlieland, in de Meep bij Terschelling, in de Jetting en de Blauwe Slank tussen Harlingen en de Ai WtvLlmo" tlt-x- ster- Kor Hack 12

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Uitgave Historische Vereniging Texel | 1988 | | pagina 14