De geschiedenis die de grond prijsgeeft
Dirk Daalder
Uit de Texelsche
Courant van 1902
Sporen van de geschiedenis komen
we overal tegen: oude kranten, oude
huizen, oude munten of scherven,
soms hele potten en pannen. De
meeste sporen zijn direct „leesbaar".
Bij oude kranten, archieven, brie
ven, boeken en rekeningen is dat al
helemaal duidelijk. Bij huizen,
scherven en munten iets minder,
maar vaak is er wel een jaartal en
een naam of stempel van de maker
of de gebruiker. Met behulp van be
schrijvingen over de tijd en de cul
tuur waaruit het voorwerp stamt,
kunnen we de geschiedenis ervan
„lezen". Soms komen we sporen te
gen die niet zo direct te „lezen"
zijn. Vooral sporen in de grond.
Heuvels of kuilen, verkleuringen of
stukken waarop gewassen beter
staan dan op de rest van het land.
Van dat laatste een voorbeeld uit
1976 toen in Eierland in de droge
zomer opeens de gewassen die op
oude prielen stonden veel groener
bleven dan wat er naast stond, (foto)
Die sporen zijn niet altijd makkelijk
te dateren en stammen soms uit
prehistorische tijden. Tijden waar
van geen geschriften zijn overgele
verd. Sporen van volkeren die we
niet goed kennen en waarvan we
soms maar enkele dingen weten. In
prehistorische tijden, d.w.z; de tijd
tot ongeveer het jaar 0 toen met de
Romeinen ook het schrift ons land
binnen kwam, was Texel geen ei
land maar een deel van het moeras
sige gebied dat alleen op hogere de
len bewoonbaar was. Blijkbaar was
het hier zo'n bewoonbaar gebied,
want er worden nog steeds sporen
van bewoning gevonden uit de pre-
VERVOLG
„Na Den Burg is Oosterend het aan
zienlijkste dorp des eilands" schreef
de collega van vader Daalder, P.
Deuzeman te De Cocksdorp in zijn
(in 1898 verschenen) boekje Aar
drijkskunde van het eiland Texel.
Maar hoé klein en hoé arm het was
schrijft hij niet. Als je iets wilt we
ten over de „toestand der arbei
ders" in die jaren kun je natuurlijk
kijken in het „rapport" van de toen
malige burgemeester D.C. Loman
(zie bijlage), maar veel beter is de
totaalindruk die je krijgt door het
lezen van Daalders „Fijn en grof".
Landelijke bekendheid verkreeg
D.L. Daalder echter door zijn onder
zoek op het gebied van jeugdlitera
tuur. In 1928 publiceerde hij in het
tijdschrift „Het kind" de uitslag van
een enquête onder zijn eigen leerlin
gen op de H.B.S. aan de Paarde-
markt te Alkmaar. Hij vroeg de kin
deren wat ze graag lazen en waa
rom. In 1950 verscheen tenslotte
historie. Zoals nu in De Mars waar
bij het bouwrijp maken van de
grond bij de Jan Ayesloot en achter
het Kotex-gebouw kringen in de
grond gevonden werden. Soms door
lopende verkleuringen, soms een
kring van donkere vlekken, wat va
riërend in grootte, maar gemiddeld
zo'n twee meter in doorsnee. Binnen
enkele cirkels waren donkerver-
kleurde vlekken, andere waren hele
maal „kaal". Amateur-archeoloog en
medewerker aan de opgravingen in
Noordwest De Burg (Beatrixlaan
o.a.) Gerrit Gerrits herkende de cir
kels als stammend uit de bronstijd,
d.w.z. 1500 - 500 voor Chr. Maar de
betekenis ervan is onduidelijk. Er is
een methode om de tijd waaruit de
ze sporen stammen redelijk nauw
keurig vast te stellen. Dat wil zeg
gen als de sporen uit organisch ma
teriaal bestaan of er tenminste een
deel organisch materiaal is, kan via
de C-14 methode gemeten worden
hoe lang deze sporen al bestaan.
Wat niet te meten is, is waarvoor
iets gebruikt is, door wie en op wel
ke manier.
Zijn de gevonden cirkels de over
blijfselen van hutten, graven, opge
hoogde, door slootjes omgeven stuk
jes grond waar het hooi of een an
der gewas op werd bewaard, of
resten van religieuze activiteiten?
We weten het niet. Hoogstens kun
nen we aan de hand van eerdere
vondsten wat gissingen doen. Zo is
het niet erg waarschijnlijk dat het
hutten zijn geweest, omdat in een
groot aantal gevallen de overblijfse
len van een haardplaats of vuur ont
breekt. Ook voor graven kan men
„Wormcruyt met suycker", een
historisch-kritisch overzicht van de
Nederlandse Kinderliteratuur. Het
boek was niet alleen onvolledig,
maar ook niet altijd even kritisch,
want soms gaf hij alleen de gege
vens weer die de auteur of de uitge
ver hem verstrekte. Maar dat neemt
allemaal niet weg dat hij als éérste
in ons land een poging in die rich
ting gedaan heeft. Kritiek op dit
werk van Daalder kwam overigens
pas na zijn dood bij de herdruk van
„Wormcruyt met Suycker" in 1976
(Eric Hulsens in De Groene Amster
dammer 16-6-1976) Daalder formu
leerde drie eisen waaraan jeugdlite
ratuur moet voldoen: ze moet pas
send zijn bij de leeftijd van de le
zertjes, ze moet „alle snaren van het
menselijk gevoel in trilling weten te
brengen" en „ze moet de kinderen
helpen de waarheid te zoeken, de
schoonheid te dienen en de goed
heid te betrachten". Hoe belangrijk
Daalders pionierswerk voor de
jeugdliteratuur ook geweest is, wij
zijn hem vooral dankbaar voor het
geen hij schreef over Texel.
J.T. Bremer
13
afdrukken in de cirkel verwachten,
hetzij van skeletten, hetzij van pot
ten of urnen waarin de as gedaan
was. Daarnaast zouden er nog
resten van grafgiften, sieraden, wa
pens of werktuigen te verwachten
zijn. Blijven over de stukjes grond
waarop gras, zaden, vruchten of iets
dergelijks werden bewaard en waar
om heen slootjes gegraven waren
om te voorkomen dat ongedierte er
bij kon. Of plekken waar gods
dienstige rituelen werden
voltrokken.
Zo blijkt dat we maar een paar re
geltjes uit een heel boek te lezen
krijgen bij zo'n vondst, hoewel het
op zich al wonderbaarlijk is dat we
nu nog kunnen zien dat hier zo'n
3000 jaar geleden mensen waren die
hun leven leefden en hun sporen
nalieten.
M. Palm.
Zie vervolg pagina 14
10 Sept.
Begunstigd door het heerlijke weder
hebben de kinderen van de Algeme
ne Bewaarschool een hoogst geluk
kige dag gehad. Bij allen was daags
van te voren eene uitnodiging geko
men, om bij gunstig weder een uit
gaansdag naar Doolhof te maken.
Om 10 uuren was de aftocht per rij
tuig. Het was een weldadig gezicht
die kleine kleuters te zien school-
waarts gaan, allen met een lach op
het gezicht, hunkerend naar het te
wachten genot. Voorbeeldig, ordelijk
len zorgvol had het instijgen plaats
en toen de rijtuigen zich eenmaal in
beweging zetten, barstte het gejubel
aldra los. In Doolhof hebben de kin
deren zich kostelijk vermaakt, ruim
schoots werden zij op versnaperin
gen, met smaak gekozen en met gul
le hand geschonken onthaald.
Wij zijn ongetwijfeld de tolk van de
ouders, wanneer we bij dezen een
woord van dank brengen voor de
zen aan de kleinen bereiden feest
dag. Zoo hartelijk aangeboden en
zoo liefdevol ten einde gebracht.
Te Den Burg wordt begin December
gevraagd in een burgerhuishouding
eene knappe baker voor minstens
14 dagen tegen hoog loon. Adres te
bevragen: bureau van dit blad.
28 juni.
Onze vroegere plaatsgenoot de
Rijksveldwachter A. Kwantes is be
noemd tot Gemeenteveldwachter te
Hillegom. Er waren 184
sollicitanten.