Lezing Nico Dros over Ds.
J. J. Buskes
Uit de Texelsche
Courant van 1902
De oud-Texelaar Nico Dros hield op
8 oktober j.1. een lezing over de ge
beurtenissen rond het verblijf van
Ds. J.J. Buskes op Texel van 1924 -
1926 en van 1929 - 1932.
Nico bracht zijn bespiegeling in een
breder perspectief. Nadat in 1834
de eerste Gereformeerde kerken uit
een beweging der zogeheten Af
scheiding waren ontstaan, kreeg
Oosterend al in 1851 een Gerefor
meerde kerk. Wellicht legde een oe
fenaar in de godsdienst, de heer
Rookmaker, die van 1820-1830 Texel
regelmatig bezocht, daarvoor mede
de basis. Bij de start telde de ge
meente 7 mannelijke lidmaten. Als
eerst kerk fungeerde een pakhuis
(nu een schuur van A. Timmer ach
ter de Centra), daarna kerkte men
in een houten kerkje. In 1867 had
de gemeente 168 doopleden en in
1900 meer dan 300 doopleden. Men
was zeer op de eigen kring gericht;
in 1887 werd een eigen school
gesticht en ook had men een eigen
jeugdvereniging. In 1920 weigerde
men vanuit gereformeerde hoek
mee te doen aan een Oranjefeest
voor het hele dorp. Toen het feest
toch doorging en men een kapel uit
Dirkshorn uitnodigde verlieten de
Gereformeerden het dorp per rijtuig
voor een eigen viering. Vanaf 1918
was de predikantsplaats niet vervul
baar en beoefenden ouderlingen het
,,preeklezen". Toen Buskes zich als
gegadigde aanmeldde was hij net af
gestudeerd. Hij werd in maart 1924
als predikant bevestigd en wist de
gemeente in de eerst jaren tot grote
bloei te brengen. Een geschil op lan
delijk niveau zou uiteindelijk tot
een breuk met zijn gemeente leiden.
Aanvankelijk voelde de Oosterender
gemeente zich overvallen door het
landelijk getwist, hetgeen bevestigd
wordt door de omstandigheid dat
het feitelijk geschilpunt (Heeft de
slang dan al niet gesproken) in
Oosterend nooit ter discussie heeft
gestaan. Hoe kon het landelijk ge
schil ontstaan. Na 1910 begint er
onrust in de Gereformeerde kerk te
ontstaan vanuit de studentenbewe
ging. In 1920 wordt Ds. Netelenbos
uit zijn ambt ontheven op de Syno
de van Leeuwarden. Hij wordt er
verdedigd door Ds. Geelkerken. In
1924 wordt een preek van Ds. Geel
kerken godslasterlijk geacht en hij
wordt door de classis gedwongen af
stand van zijn preek te nemen. Hij
weigert dit. Uiteindelijk leidt dit tot
de speciale Synode van Assen. Geel
kerken wordt hier in zijn ambt ge
schorst, maar houdt de eer aan zich
zelf door uit de kerk te treden. Ds.
Buskes was een vriend van Geelker
ken, hij voelde zich ook wel ver
want met de beweging rond Karl
Barth, die een nieuwe bijbeluitleg
voorstond. De Oosterender gemeen
te werd gedwongen te kiezen tussen
kerk en predikant. Volgens een
schriftelijke getuigenis van Cor Tïap
sr. uit 1927 zou aanvankelijk het
overgrote deel achter Buskes heb
ben gestaan, maar zou de meerder
heid hem pas in laatste instantie
hebben laten vallen. Volgens een
opstel van de heer P. Vlaming uit
1985 koos een kleine meerderheid
van de gemeente voor het kerkver
band, waarna Buskes een preekver
bod werd opgelegd door de classis
in Alkmaar. Toen hij daarop toch in
een dienst wilde voorgaan, werd
hem de toegang tot de kerk ontzegd.
Voortaan zou een kandidaat van el
ders in de dienst voorgaan. De
kwestie leidde in Oosterend tot een
kerkscheuring. Hier werd in 1930
ook een „Hersteld-Verband" kerk
gebouwd. De gemeente telde 50 be
lijdende en 58 doopleden, (in 1938
260 leden). Landelijk telde het Ver
band 21 kerkjes met 7000 lidmaten.
Ds. Buskes werd er in 1929 de
eerste predikant, maar in feite was
de tweede periode van zijn verblijf
op Texel voor hem zeer ontluiste-
rend, waarna hij na drie jaar van
Texel vertrok, want een verzoening
was onmogelijk. In 1946 is het Her
steld Verband opgegaan in de Ne
derlands Hervormde kerk. Het in
Oosterend gebouwde kerkje werd,
na een gewonnen proces, uiteinde
lijk toegewezen aan de Gerefor
meerde kerk, waarna het werd
gesloopt. De afbraakmaterialen wer
den aangewend voor de nieuwbouw
van een Gereformeerde kerk in Den
Burg. In 1967 besloot de classis van
de Gereformeerde kerk alsnog tot
een voorzichtig eerherstel van Ds.
Buskes, die inmiddels landelijk ook
grote bekendheid had gekregen. Ni
co beschreef de hele affaire uitvoe
rig in „Stemmen van de Overkant",
jaargang 2 nr. 3 (te raadplegen in de
openbare bibliotheek). Niettemin
acht hij zijn studie nog niet vol
tooid, omdat hij niet in de gelegen
heid wordt gesteld de kerkeraadsno-
tulen van 1926 in te zien, terwijl
ook aan 't archief van de classis 7
jaargangen (w.o. de bewuste) ontbre
ken. Hij hoopt aan de kwestie nog
eens een in alle opzichten gedegen
geschrift te kunnen wijden. Voor de
uitermate boeiende lezing bestond
helaas maar een geringe belangstel
ling vanuit de leden.
G.A. Oskam
26 Nov.
Dat een paard zich nog niet erg best
met zijn stalen concurrent kan ver
eenigen, bleek hier ook Zondag
avond weer voor de zooveelste keer.
De Heer S. uit Eierland, met zijn fa
milie van een bezoek aan den Burg
huiswaarts keerende, geraakte met
paard en wagen, door het schichtig
worden van het paard voor het licht
van een aankomende fiets, in den
zich aan den kant van de Waalder-
weg bevindende sloot. Wonder ge
noeg bekwamen de inzittenden bij
na geen letsel, zoodat de reis na ee-
nige vertraging verder kon worden
voortgezet.
ENIGE FEITEN UIT 1902
26 Febr.
Vergadering Boerenbond. Poging om
op Texel een Raiffeissenbank te
stichten weer mislukt, en een adres
aan de Raad om op Donderdag lam-
merenmarkt te houden.
Op 2 Sept. hield men in geestdrifti
ge opgewektheid een feestdag Ko
ningin Wilhelmina ter eere. Schitte
rend, hulde aan de commissie.
In 1902 zijn van Texel verzonden
32514 lammeren.
Dominee Buskes en zijn vrouw, kort na hun huwelijk, vlak voor ze op Texel
kwamen.
8
