De geschiedenis der
Doopsgezinden op Texel.
Van vier verweerde
bomen
De heer G. Fenijn te Haarlem atten
deerde ons op de 4-delige „Menno-
nite Encyclopedia", welke in de
stadsbibliotheek van Haarlem aan
wezig is en waarin veel over de ge
schiedenis van de Doopsgezinden op
Texel vermeld staat. Als voorbeeld
stuurt hij ons uit dit Engelstalige
werk een beschrijving van Den
Burg.
Het leek ons van voldoende belang
om een vertaling hiervan in ons
blad op te nemen.
„BURG, DEN, 5000 inwoners,
hoofdplaats van het Hollandse ei
land Texel, waar spoedig na 1530 de
leer der wederdopers een steunpunt
verkreeg. Op 15 sept. 1534 kreeg
een wederdoper op Texel, Thijs Ol-
brants, de doodstraf; 15 sept. 1534
werden 12 wederdopers voor het le
ven verbannen 1); op 16 dec. 1564
werd Jan Gerrits van Texel verbrand
op de brandstapel in Den Haag. Ge
durende deze jaren bestond er een
gemeente, waarvan Simon Fijts pre-,
dikant was in 1569. Tbssen 1563 en
1582 bezocht Leenaert Bouwens het
eiland tweemaal en doopte er 13
personen.
Kort erna zien we ook hier een
scheiding tussen de Doopsgezinden.
In Den Burg waren 2 gemeenten;
een Friese en een Vlaamse.
De eerste had zijn kerk op de plek,
waar nu de huidige kerk staat. De
Vlaamse kerk bestaat nog als een
pakhuis „Achter de Wal". 2|.
Rond 1660 waren de partijen niet
anger strikt van elkaar gescheiden,
'ort na deze datum vormden de
lamingen één gemeente met leden
in de nabijgelegen dorpen Ooster-
d, De Waal en Den Hoorn, bij
:lke vereniging ook de Waterland-
se gemeenten van Oosterend en De
Waal waren betrokken. Den Hoorn
scheidde zich van deze federatie af
in 1707.
Op 19 juli 1772 voegden de Friezen
zich bij de Verenigde Vlamingen en
Waterlanders. Het kerkgebouw werd
vergroot in 1774, Het was de bedoe
ling dat er voortaan één gemeente
op het eiland zou zijn met één enkel
(Historisch)
Voor het huis van Leen de Braven,
Stonden sedert lange tijd,
Vier verweerde, oude bomen,
Met hun takken wijd gespreid.
En wanneer de zomer daar was,
Drong tot ergernis van Leen,
Door het dichte kleed van blad'ren
Niet een zonnestraaltje heen.
7ben heeft Leen de achtb're heren
Van de vroede Raad verzocht,
Of hij soms de oude bomen
Voor zijn woning rooien mocht.
Doch het antwoord was afwijzend,
Maar men had er bij geklad:
Is het rooien je verboden,
Snoeien mag je ze wél wat.
Tben heeft Leen de wet gehandhaafd
En de raad niets meer gevraagd,
Maar de vier verweerde bomen
Bij de wortels afgezaagd...!
HUIB FENIJN.
kerkbestuur en één administratie
van alle eigendommen. De Hoorn
der gemeente ging echter niet mee
in deze vereniging. Er bestaat een
omstreeks 1775 geschreven brief
van leden van Den Burg, die zich
wegens de orthodoxy en de intole
rantie van Ds. Jan Stuurman af
scheidden en hun eigen kerk vestig
den, aan het kerkbestuur van de
Lamisten-gemeenten te Amsterdam,
waarin subsidie werd gevraagd voor
het levensonderhoud van hun predi
kant Gerbrands, welke zij ontvin
gen. Met betrekking tot deze afge
scheiden gemeente is niets meer be
kend. Zij handhaafde haar positie
vermoedelijk maar kort.
Met betrekking tot de verdere ge
schiedenis is er niet meer te verha
len. Rond 1780 hield de gemeente
zich standvastig aan het beginsel
van geweldloosheid en in 1807 ver
kreeg zij nog vrijstelling van militai
re dienst van Lodewijk Napoleon,
die toen Koning van Holland was.
In 1857 maakte de omvang van de
gemeente een vergroting van de
kerk nodig en in 1869 werd eenor
gel verkregen. Het ledental beliep in
de Vlaamse gemeente in 1731 onge
veer 200; ten tijde van de vereni
ging in 1772 waren er 359 leden; in
1814 307; in 1861 498; in 1898 680
vermeerderd met 40 in Den Hoorn;
in 1950 650.
De gemeente Den Hoorn verenigde
zich met deze kerk in 1949, zodat er
nu slechts één gemeente is voor
Den Burg, De Waal, Oosterend en
Den Hoorn, nu de Doopsgezinde ge
meente van Texel genoemd.
De predikanten gedurende de voor
bije eeuw waren: J. Huizinga
1844;79; A. W. Huidekoper 186F63;
J. Boetje 1864;68; C. J. Bakker
1868:71; H. Koekebakker 187F75; P.
S. Bakels 1876-79; S. F. van der
Ploeg 1880;84; R. Kuperus
1889-1919; C. C. de Maar 1919125;
Dr. A. Vis 1925139; K. T. Gorter
1939141; J. Knot 1941146; Th. van
der Veer 1942:46; Th. van Veen
1947153.
De gemeente heeft een actieve orga
nisatie voor gezinshulp; er zijn ook
jeugdorganisaties en er wordt werk
gedaan t.b.v. jonge mensen.
Een bejaardenhuis staat op het punt
gestart te worden in samenwerking
met de andere Protestantse
groeperingen.
(Inv. Arch. Amst. II, nrs. 1611-38,
DB 1861, 168F, 1873 140-74, Blau-
pot C. Holland I, II hier en daar,
ML I 301)"
(Vertaling G. A. Oskam/M. Palm).
1) volgens v.d. Vlis: 3 febr. 1535.
2) volgens v.d. Vlis: aan de Burgwal.
„Voor het huis van Leen den Braven..." L. den Braven, mevr. Den Braven-Knol, C.
Bonne, mevr. Bonne-den Braven, 2 gasten, personeel, aan het slot Jaap Eelman.
16
