De Omwenteling te Texel in 1705.
27
[Bijdrage lot de geschiedenis van het eiland).
Nadat het eiland tengevolge van de felle vorst, gedu
rende elf dagen van alle nieuwstijdingen verstoken was,
kwam den 25 Januari 1705 de loods Pieter Piiinker,
wonende in Den Helder, op Texel met het bericht, dei-
capitulatie van de provinciën Holland cn Utrecht.
Tevens meldde hij de aankomst van ongeveer 800
Fransche soldaten in Den Helder en dat nog moor
troepen aldaar verwacht werden, terwijl bij de eerste
gunstige gelegenheid een sterk garnizoon naar Texel
zou gaan.
Don 27" Januari werd aan den Burg, door de zich
aldaar bevindende Fiansche krijgsgevangene officieren
en do burgerij, onder veel vreugdebetoon de vrijheids
boom geplant. Bij die gelegenheid hield de burger-
Jan Ran een redevoering om de ingezetenen tot vrede
en eensgezindheid op te wekken. Tevens noodigde hij
hen uit naar de herberg „de Zwaan" te gaan om bij
meerderheid van stemmen zes commissarissen te ver
kiezen, die de rust zouden helpen bevorderen en voor
de belangen der burgerij moesten waken.
Den 28° Januari werden te Oudeschild, Hoorn, Oos
terend, Waal en Koog vrijheidsboomen geplant. In elk
dezer dorpen hield de burger Jan Ban toespraken en
noodigde liij de inwoners uit commissarissen te ver
kiezen met dezelfde opdracht als die te Burg, waar
aan overal gevolg werd gegeven.
Den 29° Januari kwamen de commissai issen van
den Burg en van het Oudeschild in de herberg „do
Keizerskroon" te Burg bijeen en gaven aan den com
mandant der fransche oflicieren, den Kolonel Cantagrello,
kennis van hunne aanstelling. Zij stelden hein voor
hiervan aan de burgerij bij eene proclamatie mode-
deeling te doen. Daar dit des Kolonels goedkeuring
verwierf, stolden zij eeno proclamatie op, die in het
frans'ch werd vertaald door don luitenant-kolonel Van
Kossem. Tevens gaf do kolonel do verzekering,'dat
hij en zijne oflicieren in allo opzichten zouden mede
werken oin do rust te handhaven.
Op Zaterdag den ;!1" Januari werd do eerste verga--
doring van alle commissarissen gehouden. Het voor
naamste onderwerp, waarover gehandeld werd,' was
do wijze van inkwartiering der verwacht wordende
fransche troepen. Na eene lange deliberatie werd besloten
een drietal commissarissen naar Den Helder te zenden
teneinde mcL don commandant van het fransche garni
zoen aldaar over een en ander te sproken.
Dientengevolge begaven zich drie commissarissen cn
de luitenant-kolonel Van Rossom naar hot Oudeschild
om van daar naar Den Helder over te varen. Te-
Oudeschild vernamen zij echter dat reeds een fransch
officier van Den Helder was overgekomen. Meenende
dat het doel hunner reis daardoor was vervallen, keerden
allen naar den Burg terug.
Zondag 1 Februari 1795 des voormiddags te 10 ure
werd wederom in „de Keizerskroon" eene vergadering
gehouden, die door alle commissarissen werd bijgewoond.
Nadat verslag was gedaan van de reis naar het Oude
schild, doelde de baljuw, burger Elout, aan do verga
dering mede dat hij een brief had ontvangen van den
franschen Generaal De Winter waarin deze generaal
kennis gaf 100 man bij de eerste gelegenheid naar.
Texel te zullen zenden tot handhaving der rust en
met verzoek voor de inkwartiering dezer soldaten wel
te willen zorgen. De herwaarts overgekomen fransche
officier had hem daarenboven gezegd, dat de Generaal
weder van Den Helder vertrokken was en zich aldaar
slechts oflicieren met den Kapiteinsrang bevonden.
Do commissarissson overwogen nu, dat zij door de
burgerij slechts bij mondelinge stemming gekozen waren
met de bedoeling dat do oude Regeering door hen
verwijderd zou worden, maar dat zij eene bepaalde
schriftelijke lastgeving daarvoor nog niet hadden ont
vangen. Daarom maakten zij bezwaar tot verdere stappen
1 over te gaan. Na een breedvoerig overleg werd alsnn
J besloten, dat twqo commissarissen naar 's Giavcnhage
en Amsterdam zouden gaan om aldaar aan do tegon-
woordigo provisionocle Representanten der steden, uit
makende een groot gedeelte van het llollandsohc volk,
kennis te geven van hotgeen op dit eiland was voor
gevallen hen to vragen op welke wijze de oude
Regooring afgezet behoorde te worden en do nieuwe
vertegenwoordigers behoorden verkozen te worden en
verder om naar alles te informeeren, wat tol heil cn
nut van het eiland en de burgerij kon strekken.
Zes commissarissen werden bovendien tot eene com
missie benoemd om gedurende de reis dezer hoeren
zich hier met dit onderwerp onledig te houden.
Den 2» Februari gaven de inwoners van den Burg
vrij luidruchtig hun misnoegen te kennen over het
talmen met de afzetting der Regenten. Dit deed de
commissarissen besluiten den volgenden dag andermaal
in „de Keizerskroon" te vergaderen, waai toe ook de
baljuw werd uitgenoodigd.
In deze vergadering (3 Februari) werd allereerst
besloten, dat een der commissarissen provisioneel als
Secretaris zou optreden. De baljuw nam vervolgens
het woord en deelde mede, dat de hier vertoevende
fransche krijgsgevangenen, misleid door va Ischc geruchten
aan den Burg, in de meening verkeerden, dat de open
bare rust gevaar liep om verstoord te worden; mocht
de fransche officier, die dezen dag naar Den Helder
zou terugkeoren, daarvan kennis geven aan Genei aal
De Winter, dan kon allicht het gevolg wezen, dat meer
fransche soldaten op dit eiland ingekwartierd zouden
worden dan hem, baljuw, door den Geneiaal was aan
geschreven. Na omvraag werd besloten een brief aan
Generaal De Winter te schrijven en direct naar de
Hoorn, aan den franschen officier tebczoigon. In dien
brief stond, dat de commissarissen het nondig oordeel
den den Generaal konnis te geven, dat alhier voor
alsnog gceno schaduw van vrees voor ccnigc onrust
was, waarom zij vriendelijk verzochten de burgerij van
dit eiland met geen meerdere inkwartiering te bezwaren,
maar zulks op den voet aan den baljuw Elout goschrovon
to laten berusten.
Hiermede gereed zijnde werden op hun verzoek tweo
inwoners van den Burg binnengelaten, die namens de
burgerij kwamen vragen om do oude Regenten van
hunne posten te ontzetten en anderen in hunne plaats
aan te stellen, waarop ten antwoord werd gegeven,
dat de vergadering het verzoek in overweging nomen
en te bestemder tijd aan de bui gerij van haar besluit
zou kennis geven. Alsnu werden de deliberatiün vooit-
gezet en als een vasten grondregel gedecreteerd:
„het eiland Texel zal over het geheel, en ondeelbaar
„gerepresenteerd worden, als één lichaam waarvan do
„onderscheidene dorpen deelen zijn en dat derhalve
„in alle conclusiën en besluiten de meerdeiheid zal
„gevolgd worden zonder eenige betrekking van of tot
„wat dorp."
