NA BIJNA EEN EEUW GEEN ZUIVELFABRIEK MEER OP TEXEL
In mei aanstaande zal de zuivelfabriek "De Eendracht" worden
gesloten, waarmee een eind komt aan bijna een eeuw fabrieksmatige
verwerking van de melk op Texel.
Het overgrote deel van de Texelse melk zal dan op de vaste wal
worden verwerkt. Wel blijven er op Texel nog enkele zelfverwerkende
boerderijen over, maar die hebben al heel lang bestaan. Uit een
beslissing van Karei de V van 1 april 15^6 blijkt, dat inwoners van
Texel, Wieringen en Huisduinen gewoon waren hun koren, boter en
kaas met schuiten naar de markt te Alkmaar te brengen. Omdat die
boten door storm dikwijls vertraging ondervonden, kreeg Alkmaar
toestemming deze waren op alle dagen te doen kopen en verkopen
(en niet alleen op donderdag, vrijdag en zaterdag).
Ook werd soms al melk van derden verwerkt. Zo maakte de heer
G. Kuip te De Koog (de vader van de tweelingbroers,Johan en Cor-
nelis) vó6r 1890 niet alleen van zijn eigen melk kaas, maar kocht
hij hiervoor ook wel melk van anderen aan. Die melk werd hem dan
toegeleverd - gedragen aan het juk - langs ongebaande wegen door
het Kogerveld.
De eerste dagkaasfabriek in Noord-Holland was "Nieuw Leven", in
't Zand. Deze fabriek werd in 1883 in gebruik genomen.
Voor het nagaan van de geschiedenis van de fabrieksmatige melk-
verwerking op Texel staan mij een artikel van Jac. Roeper Johzn,
opgenomen in het Kerstnummer van "Ons Contact" uit 1965 alsmede
een artikel van Volkert Nobel over de Noordhollandse zuivel-
historie, opgenomen in het jaarboek van het Historisch Genoot
schap "Oud West-Friesland" over 1972 ter beschikking, alsmede een
aantal eigen gegevens.
Omstreeks 1890 werd te Den Burg een kleine verwerkingseenheid ge
sticht in een pand in de Weverstraat, te weten het pand Wever
straat 39 (de huidige Pizzeria). Initiatiefnemers waren Willem
Wuis, Aris Eelman, Pieter Huisman en Hein Dijt. Wuis, die in de
omgeving van De Veen boerde, fungeerde ook als directeur. Hij was
het, die wekelijks de geproduceerde kaas cp de kaasmarkt in Alk
maar verkocht.
Als kaasmaker trok men een jonge man uit De Schermer aan, te weten
Klaas Uitgeest, die werd bijgestaan door zijn vrouw Pietje en in de
drukste tijd door Harmen Spigt (de vader van wijlen Piet Spigt).
De fabriek kon het afvalwater nog lozen in de sloot langs het
Achterom. Uitgeest werd in 1895 opgevolgd door kaasmaker Visser,
die na een jaar of vier overging naar de fabriek in De Waal.
Waarschijnlijk is de fabriek in Den Burg toen opgeheven.
Volgens Volkert Nobel werd de fabriek in De Waal in 1398 gesticht.
Volgens andere gegevens zou de bouw van de fabriek al in maart
1895 zijn aanbesteed. Tbt de oprichters behoorde naast Jan Bakker
Bzn (Jan van Bouwe) van Ora et Labora ook de eerdergenoemde Pieter
Huisman.
In De Waal werd de melk aanvankelijk in een boerderij verwerkt, o.a.
in een hoeve tegenover de gebouwen van de Fa. Keijser Go„ Later
besloot de N.V. het fabriekje "De Hoop" te bouwen. Het pand is nog
aanwezig en nu in gebruik als graanpakhuis van de Cebeco aan het
eind van het dorp. De dagproduktie lag aanvankelijk op maximaal 20
Edammers van ca. 2 KG, doch werd naderhand wel groter.
In de fabriek werd in 1912 bij wijze van proef ook schapenkaas gemaakt
volgens een Hongaarse methode, zogenoemde lebkaas. Naderhand wilde
men ook nog wel andere methoden uitproberen.
