sa
De anonimiteit van de Amelander Ome's wordt als regel strikt gehandhaafd al begint
dit in de andere dorpen al wel wat te verwateren. In oorsprong was van een demasqué
geen sprake
Terschelling kent een soort gelijk festijn, "Sundrum" genaamd. Dit feest vindt op
6 december plaats. Ook hier is het een mannenfestijn, waarvan de regels in Midsland
nog het zuiverst worden nageleefd.
Op Schiermonnikoog spreekt men van "Klozems", terwijl op Vlieland sprake is van
"opkleden", waarmee men de verkleedpartij aanduidt.
Een term die overigens ook in het Texelse dialect wel gangbaar was.
Bepaalde figuren zoals de "straat- of baanfegers" en de "beer met de ketting" zijn
origineel met het feest verbonden en komen zelfs op soortgelijke folkloristische
feesten op Shetland en de Far-Oer voor.
(In Lerwick op Shetland wordt op 29 januari het feest "Up-Helly-A" gevierd,
waarbij bij toortslicht een gemaskerde processie wordt gehouden met als hoogtepunt
de verbranding van een Noors vikingschip)
Op Texel heeft het Sunderklaasfeest geleidelijk aan een andere vorm gekregen
wellicht mede omdat de plaatselijke overheid de feesten tot twee maal toe
langdurig verbood. Het eerste verbod dateert van 24 november 1816, een tweede
verbod werd omstreeks 1935 opgeheven.
Ook op Texel is traditioneel sprake van 2 data te weten 5 december"Nieuwe
Sunderklaas"en 12 december "Ouwe Sunderklaas".
Nieuwe Sunderklaas was oorspronkelijk het feest der verklede kinderen, die later
door groteren met bezems en kettingen in huis werden gejaagd, waarna de ouderen
het feest in de herbergen voortzetten. 12 december was van oudsher een straat
feest waarbij verlichte huizen werden bezocht.
Ook hier was het oorspronkelijk een mannenfeest en werden er wel ossenhoorns ge
bruikt, terwijl ook 5 december de originele datum zou zijn geweest.
Van Vessem attendeert er op, dat op Texel vroeger op 5 en 6 december ronddolende
schapen mochten worden gevangen. Wanneer die niet werden afgehaald door de eige
naars werden ze kort erna ten behoeve van de kerk verkocht. Mogelijk gebeurde dat
op 12 december en is hieruit de tweede datum ontstaan.
Kort na de 2e wereld-oorlog werd het feest op 5 december in Den Burg gevierd en
op 12 december in de overige dorpen.
Geleidelijk verloor de viering op 5 december zijn betekenis zodat het Ouwe Sunder
klaasfeest nu op alle dorpen op 12 december wordt gevierd.
Op Texel zijn voorstellingen met opschriften al heel lang in gebruik waarmee plaat
selijke toestanden werden bekritiseerd of dorpsschandaaltjes aan de kaak gesteld
en waarbij veelal van een dubbele bodem sprake is.
Legendarisch is in dit verband de venter met bezemstelen met het opschrift "Kleine
stelen, grote stelen, grote stelen het meest".
Na de 2e wereld-oorlog is het steeds meer een straat- en herbergfeest geworden.
Slechts in De Cocksdorp wordt de traditie van een bezoek in de huizen nog in stand
gehouden.
Overal wordt de kwaliteit van de voorstellingen nu bevorderd door plaatselijk
beschikbaar gestelde prijzen.
Veelvuldig worden ook grote groepsvoorstellingen op wagens gemaakt, die van dorp
naar dorp gaan. De festiviteiten stoppen niet meer zoals vroeger om middernacht
maar gaan door tot in de kleine uurtjes en een demasqué is nu in feite regel
geworden
Niettemin het feest leeft als nooit tevoren, zodat we wel kunnen constateren dat
vorm datum en bedoeling wel ingrijpend zijn gewijzigd maar dat Ouwe Sunderklaas
ook op Texel nooit verloren zal gaan.
Het feest manifesteert zich als een bijzonder originele wijze, waarop de bevolking
zich kan uiten. Het is dan weliswaar niet bedoeld als een speciale inspraak
methodiek; maar een uitspraak-methodiek is het zeker die veelal door de plaatse
lijke politici met grote aandacht wordt gade geslagen.