JOODSE ONDERDUIKERS
IN DE SPEKETER
Piet Kleverlaan
6
In februari 1941 werden de eerste razzia’s in Amsterdam gehouden.
Ruim vierhonderd joden werden gevangen genomen, naar een
doorgangskamp gebracht om vervolgens naar een concentra
tiekamp te worden getransporteerd. Uit angst hiervoor zochten
velen van hen een onderduikadres. Rond 1943 waren ongeveer
25.000 joden ondergedoken. Het platteland was toen de meest
veilige plek. Ook in Harenkarspel zijn joodse onderduikers
geweest, maar hoeveel is niet bekend.
Jaap Rentenaar. Hij woont
met z’n vrouw Luus de Wit
in Dirkshorn.
woonde Jaap met z’n vader in het huis
naast het gemaal.
Hoewel ons land zich had overgegeven,
bleef het niet gespaard voor terreur en
oorlogsgeweld. Langs de gehele kust
werden bunkers gebouwd, uitgerust
met kanonnen en op verschillende
plaatsen kwam afweergeschut, zo ook
in Kalverdijk. Vanafjuli 1943 moesten
veel mannen zich melden voor de
Arbeitseinsatz. Om hieraan te ontkomen
doken ze onder op een plaats waar ze
hopelijk veilig waren.
Jaap vertelt verder: Niet alleen de
jongens, die zich moesten melden om
in Duitsland tewerkgesteld te worden,
doken onder maar ook veel joden. Op
een zekere dag kwam er een man bij
ons aan huis. Iemand die m’n vader niet
kende. Hij kwam uit Heerhugowaard
en zat bij de ondergrondse. Hij vroeg
of wij aan een joods echtpaar onderdak
konden bieden. M’n vader moest hier
wel over nadenken en zou na een week
uitslag geven. Naar mijn mening werd
niet gevraagd, zo ging dat in die tijd.
Ik zie die twee mensen nog komen over
het kaaitje. Ze waren nog jong, hadden
beiden zwart haar en hun enige bezit was
een koffertje met wat privébezittingen.
Ze stelden zich voor als Joop en Bep
Wessels. Toen ze zich na een tijdje een
beetje op hun gemak begonnen te voelen,
vertelde Joop dat ze uit Amsterdam
kwamen en dat ze van joodse komaf
waren. En verder dat Wessels hun
schuilnaam was. Ook zei hij dat mensen
van het verzet hun kind naar Limburg
hadden gebracht. Over hun andere
familieleden praatten ze niet. Pas later
heb ik gehoord dat ze getrouwd waren
én hun echte achternaam Leijden van
Amstel was.
Te gevaarlijk
Wanneer er schaarste van bepaalde
goederen dreigde, werden voor een
eerlijke verdeling door de overheid
bonnen verstrekt. Deze methode is ook
Eind jaren dertig hing voor ons land de
oorlog in de lucht. Op 29 augustus 1939
werden de verloven van onze militairen
ingetrokken en moesten ze zich melden
in hun kazerne. Toen het nieuws over de
inval in Polen bekend werd, begon men
zich in ons land echt ongerust te maken.
Ook de voor de inwoners van Waarland
kwam de oorlog steeds dichter bij. Het
duurde tot de vroege ochtend van 10
mei 1940 toen het vliegveld in Bergen
werd gebombardeerd. Veel Waarlanders
voelden hun huis trillen door de vele
ontploffingen. De Tweede Wereldoorlog
was begonnen.
Bij de familie Rentenaar
Ik weet me dit nog vrij goed te
herinneren. Ik was veertien en
woonde toen in de Speketer.
Het leek wel of het onweerde,
zo’n geluid maakten die bommen.
Ook hingen er enorme rook
pluimen boven dat vliegveld,
vertelt Jaap Rentenaar.
Het gezin van Cor Rentenaar en
Trijntje Grin kwam in 1922 in
de Speketerspolder wonen. Cor
was benoemd als molenaar en
toen zeven jaar later de molen
plaats had gemaakt voor een
elektrisch gemaal, werd hij de machinist
ervan. Hun zoon Jaap, geboren in 1926,
was een écht nakomertje, want er zat
17 jaar tussen hem en z’n broer Willem.
Toen Jaap drie jaar was, overleed z’n
moeder. Bij het uitbreken van de oorlog
