25
Gidsen
Nieuw bij de jeugdbeweging na de oor
log was de oprichting van de gidsen. De
naam gidsen was gebruikelijk bij rooms
katholieke groepen. Het algemene, neu
trale jeugdwerk voerde toen de naam
padvindsters.
Voor Waarland was het heel bijzonder
dat er voor het eerst, naast de Mariacon-
gegratie, een club voor meisjes kwam. In
het buitenland was dit al eerder begon
nen. Zo was in Groot-Brittannië in 1910
de Girl Guides Association opgericht.
Nederland volgde een paar jaar later met
de Eerste Nederlandse Meisjes Gezellen
Vereniging. De naam Meisjesgezellen
leek op die van Gezellenverenigingen,
kortweg Gezellen genoemd, en bestemd
voor de mannelijke jeugd voor religieuze
en morele vorming zoals de doelstelling
in het begin luidde maar in de praktijk
vooral voor ontspanning diende. De naam
Meisjesgezellen camoufleerde dus dat
het om scouting ging. En daarvan was
de katholieke kerkleiding in Nederland
toen niet zo gecharmeerd en zeker niet
voor meisjes. Ondanks dat floreerden de
clubs voor meisjes en richtten in 1916 een
aantal padvindsters en meisjesgezellen uit
Amersfoort, Amsterdam, ’s Gravenhage,
Leiden en Rotterdam het Nederlandsche
Meisjes Gilde op. Als een soort handlei
ding gebruikten ze het gidsenspel, afge
leid van het Franse Les Guides de France.
Na de Tweede Wereldoorlog vond op
4 juli 1945 de oprichting van de Neder
landse Gidsen Beweging voor Katholieke
Vrouwelijke Jeugd plaats. Voor de leeftijd
van acht tot elfjaar waren er de kabouters,
voor die van elf tot zeventien de gidsen en
voor de groep van zeventien jaar en ouder
de pioniersters, hoewel die laatste groep
lang niet in alle parochies bestond.
De gidsen van Waarland
Iemand die veel over de gidsen in Waar
land kon vertellen was Gerda Volkers
Jonker. Op 25 oktober 1922 geboren
als dochter van Gert Jonker en Johanna
Bruin raakte ze na de oorlog betrokken
bij het oprichten van de gidsen.
Ze vertelde hierover: Op een dag kwam
kapelaan Van den Heuvel langs en vroeg
of ik me wou inzetten voor de oprichting
van de gidsen, een club voor meisjes in de
leeftijd van twaalf tot zestien jaar Daar
wilde ze haar schouders wel onder zet
ten en samen met Riet Bruin gingen ze
aan de slag. Over het waarom: de meisjes
moesten opgevangen worden, ook voor
hen diende er wat te doen zijn en ze wa
ren van de straat.
Ze zochten een aantal meisjes bij elkaar
en vroegen of die zin hadden om een club
te vormen. Want er moesten er twaalf
zijn. Dat lukte en zo ontstond er één
groep. Enkele namen wist Gerda nog,
zoals Trien Masteling, Riet Dekker en de
tweeling van Bakker van het schoolhuis.
De groep van twaalf was verdeeld in
tweeën: zes meisjes vormden een ronde,
met een rondeleidster. Gerda Jonker zelf
was de hoofdleidster, de guido.
Kapelaan Verspaandonk bleef hier twee
jaar, tot 4 september 1944. Toen werd hij
leraar aan het seminarie Hageveld. Zijn
opvolger was kapelaan A.W.H. van den
Heuvel, die hier van 21 augustus 1944 tot
21 maart 1947 was. Het is wel zeker dat
hij betrokken raakte bij de heroprichting
van de jeugdbeweging en de aanzet
gaf. Zo vertelde Gerda Volkers
Jonker bij de start van de gidsen, over
hem: kapelaan Van den Heuvel kwam
langs en vroeg of ik me wou inzetten
voor de gidsen. En als Jan Zutt Azn.
over de welpen vertelt, zegt hij over
hem: De kapelaan was geestelijk
adviseur en hij kwam ook wel eens
langs bij de welpen om de boel in de
gaten te houden. Maar Piet Zutt Nzn.,
die betrokken was bij oprichting van
de verkenners, is een andere mening
toegedaan: Volgens mij was er toen
geen kapelaan bij.
Dat het jeugdwerk nog steeds nodig
was, blijkt uit de gegevens van de
parochie: Op 1 december 1946 telde
de parochie Waarland 237 gezinnen
met tezamen 1259 katholieken, waarvan
1029 communicanten (diegene die hun
eerste communie gedaan hadden, red.).
Deze getallen wijzen uit dat een gezin
gemiddeld 5,3 personen telde. Gecorri
geerd met de gezinnen zonder kinderen,
bijvoorbeeld als die al uit huis waren,
ontstaat een hoger gemiddelde. Dan nog
het feit dat er 230 niet-communicanten
waren. Ervan uitgaande dat dit de jeugd
is die nog geen eerste communie gedaan
had, in leeftijd dus ongeveer van geboorte
tot zeven jaar, stellen we vast dat er in die
tijd een groot aantal jeugdigen was.
I Gerda Jonker. Deze foto is
I gemaakt in februari 1942.