DE ZANDWEG HEEFT EEN
LANGE GESCHIEDENIS
Piet Kleverlaan
13
In de reeks artikelen over de straten en wegen in Waarland wordt
in deze aflevering aandacht besteed aan de Zandweg, een weg die
meer dan vier eeuwen oud is. Hij is aangelegd nadat het meer
De Slootgert was drooggemalen. Deze drooglegging begon in 1590,
toen Sabina van Egmond en haar drie geldschieters voldoende
financiële middelen hadden om dit karwei te klaren.
Een foto van de
Zandweg uit 2014.
Heerlijkheden
Heerlijkheden waren zelfstandige gebieden met eigen wetten, bestuurders en rechtspraak. De heer benoemde in zijn
plaats een schout, die tevens dijkgraaf was en toezicht moest houden op het onderhoud van de dijken en wegen. Hij
kon boetes opleggen aan ingelanden wanneer die hun verplichtingen niet nakwamen.
Er waren hoge en lage heerlijkheden. Een hoge heerlijkheid bezat het zogenaamde halsrecht. Dit hield in dat de
rechtbank van een hoge heerlijkheid de doodstraf kon opleggen. Een lage of ambachtsheerlijkheid mocht dat niet.
Westfriese heerlijkheden
Vanaf de 7e eeuw is in Westfriesland
gewerkt aan de ontginning van het
land dat met een veenlaag bedekt
was. Er ontstonden ook steeds meer
nederzettingen. Westfriesland had toen
iets weg van een vrije boerenstaat en
de graven van Holland raakten steeds
meer hun macht in dit gebied kwijt. Niet
vreemd dat ze de bewoners in dit gebied
weer aan hun gezag wilden onderwerpen.
Dit gebeurde uiteindelijk na de slag bij
Vrone in 1297. Er kwam een nieuwe
bestuursvorm met baljuwschappen en
ambachten en aparte dijkgraven, die
toezicht hielden op de waterhuishouding.
Verder werden na verloop van tijd
verschillende plaatsen als heerlijkheid
in leen gegeven. Het verschijnsel
heerlijkheid was in Westfriesland niet
nieuw. Want rond 1255 verleende de
graaf van Holland Warmenhuizen en
Harenkarspel aan de Heer van Egmond.
De heerlijkheid Harenkarspel is meer
dan drieënhalve eeuw in bezit van de
Heren van Egmond geweest. In 1568,
aan het begin van de van de Tachtigjarige
Oorlog, werd Lamoraal I van Egmond
tezamen met graaf van Horne in Brussel
onthoofd. Daarna werden de bezittingen
van Lamoraal verbeurd verklaard.
Enkele jaren later kwam een deel van
zijn bezittingen weer in handen van
de familie, o.a. bij Sabina, de dochter
van Lamoraal. Dit duurde echter niet
lang, want in 1609 werd de heerlijkheid
Harenkarspel verkocht aan Jacob
Huygensz. van Dussen, burgemeester
van Delft.
Q inds 1 januari 2013 behoort het
ene deel van de Zandweg tot de
gemeente Schagen en het andere deel
tot Hollands Kroon. Deze situatie
herinnert aan de afspraken die de
bestuurders van de heerlijkheid
Harenkarspel en van Oude Niedorp
na de drooglegging van het meer
De Slootgert met elkaar hebben
gemaakt. Het is een weg met een
lange geschiedenis.
