6spontaan opwellend gas uit de aardbodem’
13
Een Norton is een
ijzeren pijp met een
dichte punt en gaatjes
daarboven. In de 19e
eeuw sloeg men in de
Noordhollandse polders
Nortons om aan zoet
drinkwater te komen.
van de gemeente Harenkarspel, is deze
veenlaag wél in de Slootgaard gevonden
doch niet in Waarland. Uit onderzoek is
verder gebleken dat brongas vrij
wel uitsluitend voorkomt op plek
ken waar de zee ooit materiaal
heeft afgezet. Oorspronkelijk is het
meer de Slootgert ontstaan op een
plek waar de zee ooit vrij spel had.
Door verrotting van achtergebleven
zeewier en algen werden deze
plantenresten omgezet in gas.
Dit in combinatie met het ondoor
dringbaar pakket basisveen ver
klaart hoogstwaarschijnlijk het feit
dat in de Slootgaard wél gas werd
gevonden en in Waarland niet.
Metershoge vlammen
Zo’n 4000 jaar geleden is de wes
telijke kustlijn gesloten.
Daarachter ontstaan enorme veen
pakketten. Oorspronkelijk liggen
die ruim boven NAP, maar dan
komt de mens in beeld. Door ont
ginning en ontwatering daalt de
bodem en dat heeft een reeks over
stromingen tot gevolg. De Westfriese
Omringdijk wordt in de dertiende eeuw
aangelegd en deze biedt West-Friesland al
eeuwenlang een afdoende bescherming.
Vanaf 1404 worden de eerste bruikbare
windmolens in gebruik genomen. Kleine
meertjes worden met behulp van molens
drooggemalen, zo ook in 1590 het seckere
meer of staande water de Slootgert.
Later volgen de grote meren, zoals: de
Heerhugowaard, de Beemster en de Scher
mer. En vooral in die laaggelegen polders
doet zich het verschijnsel voor van spon-
Een TNO rapport over gas
Naar de diepte waarop het wordt gevonden, kunnen drie soorten methaan worden on
derscheiden: moerasgas, aardgas en brongas.
Moerasgas ontstaat zeer ondiep, op hooguit enkele meters onder het aardoppervlak,
door afbraak van organisch materiaal onder inwerking van bacteriën.
Aardgas ontstaat op enkele kilometers diepte door vergassing van olie of steenkool
onder hoge druk en temperatuur.
Aardgas wordt daarom thermogeen genoemd; moerasgas is biogeen.
Brongas wordt gewonnen op 30 tot 80 meter diepte. Brongas is gevormd door bacte-
riële afbraak van organische bestanddelen in vooral door de zee afgezette materialen
op hooguit enkele honderd meters diepte.
taan opwellend gas uit de aardbodem.
Op verschillende plaatsen in Nederland
maakte men kennis met dit fenomeen.
Een enkele keer bij het graven van
putten kwam dit gas vrij en tot ont
branding. Zoals op den 12den Oc
tober 1729 was men te Engwierum,
gemeente Oostdongeradeel, met het
graven en boren van eenen put tot
ongeveer 10 M. gevorderd. Nadat
reeds een paar malen eene kleine
vlam was bespeurd, volgde in den
namiddag een sterk gedruisch,
daarop een hevige knal, als van een
pistoolschot, en eene groote vlam
steeg gedurende eenige minuten
omhoog. Het water kwam toen met
geweld opborrelen en zag aanvan
kelijk zeer zwart, later helder. Een
emmer van dat water naar boven
gebracht vat ook zomaar vlam. Ook
Amsterdam maakte kennis met het
brongas. Tijdens een boring in 1851
aan de Bloemgracht: Op 44 meter
diepte gekomen bemerkte de op
zichter eene sterke opborreling in
de boorbuis, eene bijgebrachte
brandende kaars deed het gas ontvlammen,
dat met eene helder witte, nagenoeg 2 M.
hoge vlam brandde, die na 3/4 uur werd
gedoofd. Het zijn slechts enkele voor
beelden waarin het bestaan van brand
baar gas in opwellend water werd gesig
naleerd. Men kende dus het verschijnsel,
maar deed er vooralsnog niks mee.
Boerenvoorman en uitvinder
Die eer komt toe aan Wouter Sluis (1827
1891) uit de Beemster, boerenvoorman
en uitvinder. Een man met uitzonderlijk
grote belangstelling voor elke nieuwe ont
wikkeling. Hij was de eerste die welbe
wust een vlam uit natuurgas tevoorschijn
toverde. Dat gebeurde in 1875.
I