43
was geen bruikbare optie, waarna de
raad besloot om Gelet op een besluit van
den raad der gemeente Oude-Niedorp
om te rekenen vanaf 1 Januarij 1862
geene kinderen uit andere gemeenten op
de scholen aldaar toe te laten, overwe
gende dat de bewoners van het Waarland
en aangrenzende polders onder deze ge
meente sedert onheuglijke jaren hunne
kinderen in de gemeente Oude-Niedorp
hebben ter schole gezonden, als te ver
verwijderd wonende van de alhier be
staande scholen en dit nimmer tot eeni-
ge ontstentenis heeft aanleiding gegeven.
Overwegende dat de bewoners van ge
noemde polders alhier, door het besluit
der gemeente Oude-Niedorp in de onmo
gelijkheid zijn gebragt om hunnen kin
deren onderwijs te doen verstrekken. In
aanmerking nemende, dat aldaar alzoo
dringend behoefte bestaat aan onderwijs.
Overwegende dat in genoemde polders
geen geschikt gebouw tot het voortdurend
geven van onderwijs bestaat. Na deze
overweging, met nauwelijks verholen
woede, werd besloten een nieuwe school
in Waarland te bouwen. Meester Gerrit
Smit was de eerste hoofdonderwijzer.
Hij kon voor die tijd op een moderne
manier les gaan geven en had daarvoor
ook het nieuwste lesmateriaal. Er was
toen al enige structuur aangebracht in de
wijze waarop les werd gegeven. Zo was
er de bepaling dat kinderen in dezelfde
leeftijdsgroepen bij elkaar zouden gaan
zitten, zodat er een indeling in klassen
ontstond. Maar die zaten nog wel in één
lokaal. De meester mocht de leerlingen
niet meer bij zich roepen, maar hij moest
de klassen om beurten als groep onder
wijzen, terwijl andere groepen dan zelf
standig werkten. Om dit klassikaal onder
wijs vorm te geven had het schoolbord
nog altijd niets. Katholieken en
orthodox-protestanten halen 450.000
handtekeningen op tegen de nieuwe
Schoolwet, maar kunnen niet verhinde
ren dat de wet wordt aangenomen.
Katholieken en orthodox-protestanten
blijven fel strijden voor de financiering
van het bijzonder onderwijs:
de schoolstrijd.
zijn intrede gedaan. Ook werd er werk
van gemaakt dat leerlingen dezelfde
boekjes gebruikten, wat voordien lang niet
altijd gebruikelijk was. Het moet voor de
Waarlandse leerlingen, al een paar maan
den verstoken van onderwijs, een hele
verandering zijn geweest. In de school van
meester Schuchart in Zijdewind zaten ze
met 89 leerlingen in één klas. Van regel
matig onderwijs was nauwelijks sprake.
Het betalen van het verplichte schoolgeld
was voor grote gezinnen reden om kinde
ren van school te halen. Het verzuim in
de zomermaanden was groot, dan waren
alle handen nodig voor werk op het land
of om de oogst binnen te halen. Honderd
jaar later zou meester De Heij nog een
taai gevecht moeten leveren om het school-
verzuim/landbouwverlof te beteugelen.
Bijzonder onderwijs
In 1917 kwam een einde aan de jaren
lange schoolstrijd: openbaar en bijzonder
onderwijs werden financieel gelijk gesteld.
In hoog tempo gingen vele openbare
scholen met actieve hulp van kerkgenoot
schappen over naar het bijzonder onder
wijs. Voor de Waarlandse school braken
roerige tijden aan. Pastoor Verberne van
de parochie ’t Veld, waartoe Waarland
grotendeels behoorde, maakte kenbaar
dat zo gauw het mogelijk was in ’t Veld
een nieuwe school voor het bijzonder
onderwijs zou worden gebouwd en dat
alle katholieke kinderen uit zijn parochie
- dus inclusief de kinderen uit de Sloot
gaard en Waarland - deze nieuwe school
zouden moeten bezoeken. Voor het toen
malig Hoofd, de katholieke meester An
ton Smeets, was het al snel duidelijk dat
hij twee dingen kon doen: of naar een
andere school solliciteren of zijn openbare
school in Waarland omvormen tot een
algemeen kiesrecht wordt uitgesloten.
Alleen burgers die voldoen aan nader
te bepalen criteria van welstand en
geschiktheid krijgen kiesrecht. In de
praktijk betekent dit dat het kiezers
corps wordt vergroot van 12 procent
van alle volwassen mannen tot 24
procent.
Een parlementaire enquête naar de
werking van de kinderwet en de
toestanden in de industrie brengt
ernstige wantoestanden aan het licht.
1874
Het Kinderwetje van Van Houten ver
biedt kinderen jonger dan 12 jaar in dienst
te nemen in werkplaatsen en fabrieken.
Voor veldwerk en huisarbeid gelden geen
beperkingen.
1887
Het kiesrecht wordt uitgebreid.
Het censuskiesrecht vervalt, maar
1878
De liberalen voeren een nieuwe School
wet in. De kwaliteitseisen aan het lager
onderwijs gaan omhoog. Het openbaar
onderwijs krijgt daarom meer geld,
maar het bijzonder onderwijs krijgt
