De jaren van Jan Ros. De zuurkoolfabriek was gebouwd aan de ring- sloot. Aan- en afvoer van de produkten kon langs deze weg gemakkelijk plaatsvinden in ons zo waterrijke gebied. 7 had aannemer Henselmans uit Langedijk de fabriek ’in de stiene zet’. In de fabriek waren aan weerszijden 7 betegelde putten voor elk 30 ton gesneden kool. Zo’n bak was 3.5 m. breed, 4 m. lang en 2.25 m. diep en de rand stak 0.75 m. boven de vloer uit. Bij mijn weten werd er in de fabriek al enkele jaren geen zuurkool meer gemaakt. Maar in die zomer van 1940 kwam Jan Visser de oude, door lucht aangedreven, dieselmotor opknappen. Hij was de tech nische man van Verburg en had de bij naam: Edison. Het ’mesien’ stond in een boet naast de fabriek. Na een dag sleutelen en poetsen deed ie het weer. Het gebouw, dat dienst deed als opslagruimte, werd leeggehaald en schoongemaakt. Vanaf half september kwamen bijna elke dag schuiten met witte kool aan. Het was eigen of gekochte kool, gebracht door een schipper van Peter Verburg of een beurt schipper uit de omgeving. Als er een schuit met kool aankwam, moest ik meestal de brug opendraaien. De kool werd met de hand gelost en op de kaai gestapeld, en daarna kon met het verwer ken van de kool begonnen worden. Een man of tien was van ’s morgens zeven tot ’s middags half zes flink in de weer. De beschadigde en verrotte bladeren werden eraf gesneden, daarna werd de kool op een lorrie geladen en de fabriek ingereden. Bij de ingang stond een koolboor en een snij machine, beide aangedreven door die oude dieselmotor. Bij de koolboor stonden twee mannen, die beurtelings een kool onder de boor hielden. Ze drukten de kool omhoog, zodat de ’struk’ eruit geboord werd. Vervolgens gooiden ze die kool in de snijmachine, een vierkante bak met daarin een schijf met twaalf messen. In 1941 werd Hendrik Hosper ernstig ziek en overleed korte tijd later. Zijn opvolger Hendrik Helsdinge was tot 1946 de ver antwoordelijke persoon op het bedrijf in de Slootgaardpolder. In maart van dat jaar benoemde Peter Verburg een katholiek tot zetbaas. Hij hoopte dat Jan Ros en zijn vrouw beter konden aarden dan hun voor gangers in het katholieke Waarland. Als Onder die machine stond een lorrie met daarop een houten bak en wanneer die vol was, werd de lorrie naar een put gereden. Een arbeider pikte met een vork de gesne den kool vanuit de houten bak in de put. Daarna werd die lorrie langs de andere putten geduwd en kwam zo weer op het beginpunt terug, want aan het begin en het eind van de fabriek lag een ronde ijzeren schijf, waarop de lorrie kon keren. In de put werd de kool vastgetrapt door twee mannen met speciaal daarvoor bestemde klompen met een leren kap tot aan de knieën. Zij moesten het aanstam pen totdat het vocht uit de kool kwam. Het toevoegen van zout was een secuur werk je en werd gedaan door één man, die de juiste hoeveelheid wist. Op de bodem van de put lagen dwarsbalkjes met daarop planken, zodat het pekelwater uit de kool kon wegsijpelen. De handelingen: kool- pikken, aanstampen en zout toevoegen werden net zolang herhaald totdat de put vol was. Daarna werd er een zeil overheen gelegd met daarop houten planken en vaten gevuld met water. De kool begon te gisten en na enkele dagen kwam er het witte schuim boven drijven. Na ongeveer een maand waren alle 14 put ten vol. Het gistingsproces duurde zes tot acht weken, afhankelijk of het vroege of late kool was, en daarna kon de zuurkool worden gegeten. De bodem van de bak liep een beetje af en in een hoek was een putje en voordat de put leeggemaakt werd, pompte men het pekelwater eruit. Dit kwam in de ringsloot terecht of op en stuk grond achter de fabriek. In de weken daar na werd de zuurkool in houten vaten van 25, 50, 100 of 200 kilo gedaan. Deze vaten werden ook wel achten, kwarten, halven of helen genoemd. Per schuit of per vrachtwagen werden ze afgevoerd naar de hoofdvestiging in Langedijk of het station Noord-Scharwoude voor verzen ding naar de afnemers in binnen- of bui tenland.” 10

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Toendertoid: Stichting Waarland van toen | 1996 | | pagina 12