R
WIPMOLEN
24.
Schaapskuilmeer bekijken, dan is het wel
licht mogelijk dat "onze" molen ook in
deze tijd werd gebouwd. Ook de molen in
Obdam, had toen de betrekkelijk kleine
polder Weel en Braken, groot 87 hectare,
als ondermolen te bemalen op de polder-
Obdam.
staven, op verticaal geplaatste
koningsspil. Die bracht beneden, met een
tweede schijfloop of bonkelaar een groot
waterwiel in beweging. Aan de as van dat
waterwiel was het open scheprad gekop
peld. Omdat de koker het meest kenmer
kende onderscheid was in de constructie
van de wipmolen sprak men ook wel van
een "kokermolen". Het woord wipmolen
is gebaseerd op het feit, dat wanneer de
molen in werking is het bovenhuis in lich
te mate heen en weer beweegt, staat te
schudden of te wippen
Vier zware, schuin naar beneden geplaats
te, hoekkeperbalken die de plaats van de
schoren bij een standerdmolen innemen
rusten beneden op een houten raamwerk,
het ondertafelement, waardoor als het
ware een piramidevormig onderhuis ont
staat. Bij de grotere wipmolens, zoals
deze in Zuid-Holland nog voorkomen,
biedt dit onderhuis nuttige woonruimte.
Ook bij de wipmolen kan het bovenste
gedeelte door middel van een staartbalk
en trap met behulp van een windas naar
elke gewenste windrichting worden
gekruid.
De bovenbouw van de wipmolen dient
enkel en alleen als een beschermend
De wipmolen is het slanke molentype dat
nog in grote aantallen voorkomt in Zuid-
Holland en Friesland en is de oudste
watermolen. De wipmolen is niet anders
dan de aanpassing van de standerdmolen.
Bij dit type molen zijn alle werktuigen in
de kast ondergebracht. Dit kan bij een
watermolen niet. Het scheprad, de vijzel
kwam pas later, moest uiteraard onder in
de molen een plek krijgen.
De oplossing was een doorlopende
koningsspil van het aswiel naar beneden,
door een koker inplaats van een standerd,
waar omheen een bovenhuis kon draaien.
Dat bovenhuis hoefde alleen maar ruimte
te bieden voor de wiekenas en de over
brenging door middel van aswiel en bon
kelaar, met kammen, of schijfloop, met
fel
I
DOORSNEDE WIPMOLEN
1. Binnenroade
2 Askop
3 Windpeluw
4. Bovenas
5 Bovenwiel met vang
6. Busbalk
7. Wolfsbalk
8. Penbalk
9. Daklijst
10 Bovenschijfloop
11 Steenlijst
12. Sleenburriebalken
13 Bovenzelel
14. Vangbalk
15. Koningsspil
16 Voegburriebalken
17. Staartbalk
18. Onderzetel
19 Borstnaald met eikel
20. Koker
21. Trapbomen mei kruisschoren
22 Hangerbomen
23 Kokerbalken
24 Onderschijfloop
25 Kruirad
26 Kruipaal
27. Torenstijl
28. Scheprad
29. Muurplalen of talelement
30 Waterwiel
31 yVateras
32 Wielbak
33 Waterloop
34. Vanglouw
■ar!
