15
Rusland en Oostenrijk, maar om uiteenlopen
de reden deden ze niet iedere keer mee.
De Russen waren op zee vertraagd door slecht
weer en tegenwind. Veel soldaten raakten ziek
In 1798 besloot Engeland tot een invasie van
de Bataafse Republiek. Rusland was bereid
deel te nemen. In totaal zou de invasiemacht
uit 22.000 Engelsen en 12.000 Russen be
staan. Voorbereidingen startten in het voor
jaar van 1799 en in augustus dat jaar voer de
Engelse invasievloot uit. Op 27 augustus land
den ze bij Callantsoog. Bataafse legeronderde
len boden heftige tegenstand, maar al spoedig
was de kop van Noord-Holland inclusief de
stelling Den Helder verloren.
Engels-Russische invasie
De Franse revolutie van 1789 bracht grote
politieke en maatschappelijke veranderingen
teweeg in Europa. In Frankrijk werd de stan
denmaatschappij bestaande uit drie groepen
afgeschaft. Macht en bezit schoven van de gees
telijke en adellijke elite naar de burgers. Gelijk
heid, vrijheid en broederschap waren de leuzen
van de revolutionairen. In diverse landen koes
terde de bevolking sympathie voor het nieuwe
gedachtengoed, maar tegelijkertijd bestond er
angst en weerstand bij de heersende klasse. Ook
de Republiek der Verenigde Nederlanden was
verdeeld. Nog voor de Franse revolutie kende
ons land al een tweedeling in patriotten, aan
hangers van de nieuwe verlichtingsidealen, en
de Oranjegezinden die alles bij het oude wilden
laten met bestuur door de stadhouder en re
genten. Een deel van de Nederlandse patriotten
was naar Noord-Frankrijk gevlucht na een coup
in 1787, die mislukte toen de Pruisische koning
met een groot leger zijn zwager stadhouder
Willem V te hulp schoot.
De Bataafse vloot, ten anker op de Vlieter - de
waddengeul waar later de Afsluitdijk werd
gesloten - gaf zich zonder een schot te lossen
over bij het zien van de Oranjevlaggen naast
de Union Jack op de Engelse vloot. De Engel-
sen hoopten dat dit zich zou herhalen op land.
Amsterdam was het doel en ze verwachtten
dat de bevolking tijdens hun opmars de zijde
van Oranje zou kiezen.
jaren later als vazalstaat van Frankrijk.
Engeland zag de verlichtingsidealen als een be
dreiging voor zijn eigen op standen gebaseerde
maatschappij. Daarnaast betekende de Franse
macht een aantasting van zijn internationale
positie. Het land werd leider van steeds wisse
lende coalities die het opnamen tegen Frank
rijk. Tot zijn bondgenoten behoorden Pruisen,
vond. De herdenking daarvan heeft geleid
tot tentoonstellingen, lezingen en een aantal
publicaties. Het meest omvattende boek dat
toen verscheen is De lange herfst van 1799,
de Russische-Engelse invasie in polder en duin.
In deze uitgave van de Stichting Herdenking
1799 belichtten meerdere auteurs de invasie
uit verschillende invalshoeken. Van dit boek
heb ik gebruik gemaakt, aangevuld met mijn
eigen kennis van de lokale geschiedenis. En
uiteraard, centraal staat het rapport van de
archeoloog Sjeng Dautzenberg en fysisch
antropoloog Constance van der Linden.
Het Franse gedachtengoed verspreidde zich
niet alleen politiek en maatschappelijk; het
land begon gebieden te veroveren om zijn
idealen uit te dragen. In 1793 vielen Franse
troepen geholpen door de patriot Herman
Daendels met een legertje van uitgeweken
landgenoten het zuiden van ons land binnen.
De verovering kwam tot stilstand, maar door
de bevriezing van de grote rivieren in decem
ber 1794 kon het Franse leger zijn opmars
voortzetten en in januari 1795 vluchtte de
stadhouder. Het betekende het einde van de
Republiek. De Bataafse Republiek ontstond,
aanvankelijk nog redelijk vrij, maar enkele
Bataafse infanterie
in de duinen in
1799. (aquarel Jan
Hoynck Van Papen-
drecht, ca. 1900,
part. bezit)
