g
5
Texel, maar heeft uiteindelijk geheel Midden
Nederland bereikt. Sporen hiervan zijn nog
altijd te zien; de ijskap bewoog langzaam over
de bodem en maalde daarbij het sediment aan
de basis fijn en liet het achter als leem en fijn
kalkarm zand met daarin de keien uit de ijskap
zelf. Dit keileem ligt o.a. op Texel, Wieringen
en in Gaasterland aan het oppervlak. Aan
de randen bewogen de gletsjers van de ijskap
plaatselijk sneller, vooral aan het eind van het
Saalien en schuurden zo diepe bekkens uit.
Aan de randen van de ijstongen werd het sedi
ment omhoog gestuwd tot hoge stuwwallen,
zoals de Utrechtse Heuvelrug, de Veluwe en
het Montferland. Resten van deze rij stuwwal
len bevinden nog altijd in de bodem onder de
Noordzee en lopen door tot in Duitsland.
West- Nederland was tijdens het Eemien
(128.000-116.000 jaar geleden), het voor
laatste interglaciaal, grotendeels bedekt door
zee die waarschijnlijk tussen de 4 en 8 meter
hoger lag dan nu. Ook was de temperatuur
enkele graden hoger. Zo ontstond een binnen
zee en getijdengebied tot Zwolle, alleen het
keileem van Texel, Wieringen en Gaasterland
bleef boven water. De Rijn stroomde toen
door het huidige IJsseldal naar het noorden
om ten westen van Zwolle in zee te stromen,
de Maas had grotendeels haar huidige loop.
Doordat het zeeniveau hoog was, werden veel
van de stuwwallen en ook bijvoorbeeld 'De
Stenen' uitgespoeld, zand en leem vulden de
dalen in de bodem en de keien bleven achter.
Veel van de sedimenten werden aan het eind
van het Eemien en het begin van de volgende
ijstijd, het Weichselien, door rivieren ver
plaatst. De zee trok zich terug en er ontston
den diepe dalen waar de Rijn en de Overijs
selse Vecht zich een weg naar de Noordzee
baanden.
2
w
Q
w
<~r>
J
cL
O
O
X
u
<~r>
Legenda
reconstructiekaar
ten naarP.C. Vos
hvierviakte en heekdalen
dekzand beneden 16 mir NAP
dekzand lussen 16 en 0 ntlf beneden NAP
dekzand boven 0 mtr NAP
sluwwaller en keileembeiivets
riviereluinen
lössgebied
gebieden <üei Tertia-nj en oudere pftetJingen
zbutwaier
zoetwater en vaargeulen
hoge duinen
sïra ndwallert en lage duinen
strandvlakten
getijdengebied en nviervla*te
veengebied
beqkt gelijdegebied en nvicrtfakte
droog üftakprij
11.000jaar geleden, een reconstructie
van de bodem van Nederland aan
het eind van de laatste ijstijd
66
