u in If alm*.
/We
SUrcA
+&er$
t
Hoe het begon en
de vindplaats.
Een klein muntje met een
bijzonder verhaal.
In 2012 vond ik langs de
zuidkant van de Hargervaart
een klein koperen muntje met
een gekartelde rand. Na hem
schoongemaakt te hebben bleek
het na enig speurwerk om een
Zweedse 1/6 öre uit 1671 te gaan
De tijd van koning Karei XI in
Zweden. De diameter van het
muntje is 25 mm.
Ik zat me af te vragen hoe zo'n
Zweedse öre van 341 jaar oud
op die zompige oever van de
Hargervaart terecht was geko
men en welk verhaal er achter
die gekartelde rand schuilde.
Een zoektocht met wel een hele
bloederige uitkomst.
De huidige Hargervaart werd
in 1722 gegraven voor de
zandmennerij in de duinen bij
Hargen. De 'oude Hargervaart'
lag eerst aan de andere kant van
de Slaperdijk. Na verloop van
tijd ontstonden er gaten in de
oever van de vaart.
De mogelijke herkomst
Voor het opvullen en verstevigen
van de oevers werden gaten
opgevuld met van alles en nog
wat maar waarschijnlijk ook met
(stads)afval. In die tijd moest
men ergens heen met de beer
(stront) uit de beerputten. Veelal
werd dit vruchtbare spul over
akkers verspreid of weggemof
feld in gaten langs sloten en
vaarten. Vlakbij de vindplek
van het muntje vond ik ook wat
17e en 18e eeuwse scherven
volksaardewerk. Potten en
pannen die vaak na jaren trouwe
dienst van de keuken in de
beerput belandde. Misschien is
het Zweedse muntje ook in een
beerput beland.
De ore uit 1671 met kartelrand.
Er kon in die tijd met Zweeds
geld nog geen droge snee brood
gekocht worden. In Holland
betaalde je in die tijd met de
gulden, de stuiver, het oortje, de
duit en de penning.
Een andere mogelijkheid is
dat een bemanningslid van
een zandboot of een graver
van de Hargervaart de öre is
verloren. Ik hou het erop dat ie
uiteindelijk toch in een beerput
is beland. Maar waar kwam
die beer vandaan? Amsterdam,
Alkmaar (met de zandboten) of
uit Groet en Hargen (met paard
en wagen)Een niet onbelang
rijke vraag zo zal later blijken. In
ieder geval uit Noord-Holland
want er lagen onmiskenbaar
kleine scherfjes Noord-Hollands
slibaardewerk op de oever, die
met het baggeren naar boven
waren gekomen.
Hoe kwam die Zweedse öre uit
1671 dan in Holland terecht?
Aan het einde van de 17e en
begin 18e eeuw trokken me
taalbewerkers uit de lage landen
richting Zweden. Dit land had
een bloeiende koperindustrie
(o.a. munten) waar een hoop
werk in was. Na verloop van
tijd kwamen deze ambachts
lieden weer naar huis. Het lijkt
het meest waarschijnlijk dat
Zweedse munten zo in Holland
in omloop zijn gekomen.
Maar waarom heeft deze munt
een gekartelde rand? Hier zijn
de meningen over verdeeld. Zo
kregen in die tijd veel munten
een tweede leven als knoop of
werd wel eens geprobeerd een
radertje van een klok te ver
vangen. Typisch gevalletje van
volksnijverheid zou je kunnen
zeggen. Deze hypothese heb ik
f» 1 tVa JVifti?
Cultuur-historische Vereniging Scoronlo december 2015
h~i
Jty/tfM
"Bekkesnijden"in
Groet en Hargen?
Hoe een vondst van een bijzondere munt leidde tot speculaties
over de waarschijnlijke herkomst.