5
v(
j/Wfe
+&er$
t7 j n J ioJmi
tfv. SiTifti:
'em
SlAteA t&u/orp§
-
Aankomst
Dc lezers van de Alkmaarsche
Courant in de jaren '38 en '39
werden in korte berichten op de
hoogte gesteld van de toestand
van de Joodse vluchtelingen hier
en aan de andere kant van de
grens. Op een feitelijke wijze,
want achtergrondinformatie of
politieke analyses waren toen
nauwelijks gangbaar in dagbla
den. Zo konden ook de lezers in
Schoorl op de hoogte geraken
dat er een groep vluchtelingen
zijn intrek in het DGB zou
nemen. Op 22 maart 1939
arriveerden zij. Mocht het per
openbaar vervoer gebeurd zijn
dan kan men zich voorstellen
dat zon groep niet ongemerkt
naar de Oorsprongweg sjouwde.
Mochten de nieuwe bewoners
per bus zijn gearriveerd, wat
heel aannemelijk is omdat men
zo in beperkte mate toezicht
kon uitoefenen, dan zal hun
aankomst en verblijf tamelijk
onopgemerkt zijn gebleven. Het
was de opzet dat de vluchtelin
gen tot 1 juli zouden blijven en
daarna zou het huis weer open
gesteld worden voor de gewone
zomergasten. De vaste inhuur
van de twee huishoudelijke
krachten werd dan ook op die
datum afgestemd. De vluchte
lingen voorzagen in eigen zorg.
Een week voor Pinksteren werd
het besluit genomen dat de
vluchtelingen de gehele zomer
zouden blijven en dat het huis
dit seizoen gesloten zou blijven
voor de zomergasten.
Verblijf
De vluchtelingen in het Broe
derschaphuis waren legaal in
Nederland. Protestants-joods.
Zij waren in het bezit van
een groene of roze kaart, een
verbl ijfsvergu nni ng, ivaarop
de Inspecteur der Koninklijke
Marechaussee vermeldt dat
de vreemdeling ingevolge
beslissing van de Minister van
Justitie voorlopig in Nederland
mag verblijven. Hun verblijf
was juridisch geen internering
maar de vluchtelingen hadden
wel een verklaring getekend
dat ze hun verblijfplaats, te zien
als een soort kamp, niet zonder
toestemming zouden verlaten.
De opgevangen illegale Joodse
en politieke vluchtelingen
werden in hun kampen wel
onder bewaking gesteld. Het
beheer van de verblijfplaatsen
viel onder de minister van Bin
nenlandse Zaken. De regering
had in november 1938 via haar
gezanten laten uitzoeken hoe
de opvang van vluchtelingen in
België, Frankrijk, Engeland en
Zwitserland was en modelleerde
haar beleid in die richting. De
vluchtelingen genoten een ze
kere bewegingsvrijheid, konden
werken en mochten op zondag
bezoek ontvangen. De kosten
van de lokaliteiten kwamen
ten laste van de overheid en
het overige ten laste van de
comités. Het laat zich raden dat
het een en ander financieel niet
altijd soepel verliep, ondanks
het gegeven dat in dc persoon
van de minister Van Boeyen
men niet alleen te maken had
met een bekwaam ambtenaar
maar ook met een bewogen
gemoed en een rusteloze inzet.
Door een verblijf langer dan
1 juli - en uit vertrouwelijke
mededelingen concludeerde het
bestuur van het huis dat het nog
veel langer zou duren - zouden
de vluchtelingen na die datum
niet weer onder het Protestantse
Hulpcomité vallen met alle
daarbij behorende financiële en
organisatorische trammelant. En
zo verbleef men in betrekkelijke
harmonie, met een idee van
veiligheid maar wel vol zorgen
in een idyllische omgeving. Door
wat ze hadden meegemaakt en
door een betrekkelijk geïsoleerd
leven heerste wel het gevoel
buiten het maatschappelijk
gebeuren te staan. We weten er
weinig van. Zoals vaak gaat dc
correspondentie over zakelijke
kwesties. Ons is ook niet uit
de archieven gebleken dat er
contact met de plaatselijke
kerken was.
Vertrek
Op 22 augustus 1939 sloten
Duitsland en Rusland onver
wacht een niet-aanvalsverdrag.
Dat was voor Nederland
het sein om over te gaan op
voorzorgsmaatregelen. Eerst
een waarschuwingstelegram
voor dc voormobilisatie in de
ochtend van 23 augustus, dan
dc voormobilisatie en op 28 au
gustus het mobilisatietelegram
voor algemene mobilisatie. In de
plannen van de voormobilisatic
was voorzien dat het broe
derschaphuis ten dienste van
militairen zou worden gesteld.
Op donderdag 24 augustus ver
trokken dc Duitse vluchtelingen
onder leiding van dr. Abraham
Mulder. Een groep van ongeveer
20 ongehuwde werden in
opdracht van de Regeringscom
missaris om onbekende reden
opgenomen in de Inrichting aan
de Zeeburgerdijk te Amsterdam.
De overigen gingen naar het
Doopsgezind Broederschaphuis
te Elspcct op de Vcluwe. De
afreis kwam onverwacht en het
eerste teken om te vertrekken
kwam van een paar onderofficie
ren die hun mobilisatieplaatsing
in gebruik wilden nemen. Na
de algemene mobilisatie werden
een paar honderd manschap
pen ingekwartierd en niet lang
daarna bouwde men in ijltempo
kamp Schoorl, een verzameling
heel eenvoudige barakken,
een eindje verder aan dezelfde
Oorsprongweg als waar het
huis aan ligt. Na de legering is
op 31 oktober het huis weer in
de oude toestand gebracht, om
half december weer gebruikt te
worden ditmaal voor opslag van
mobilisatiemateriaal.
De vluchtelingen, zowel die uit
Amsterdam als die van Elspeet
staan op 18 oktober gepakt en
gezakt om naar Sluis in Zeeuws-
Vlaanderen af te reizen. Dat
wordt een week uitgesteld en
dan weer. Half november zitten
dan dc tijdelijke ingezetenen van
Schoorl in Sluis. Niet allemaal
Qi&dam
Jfey/fgtn
t
Cultuur-historische Vereniging Scoronlo maart 2010
