een historisch sierraad Wij vervolgen onze serie over stichtingen en verenigingen die zich tot doelstellen een deel van ons cultuur historisch erfgoed te bewaren. Deze keer de Boerderijen Stichting Noord-Holland 'Vrienden van de Stolp'. Door 800 donateurs gesteund. Zonder stolpen zou Noord-Hol land Noord-Holland niet meer zijn. Dat is de leus die de Boerde rijenstichting Noord-Holland voert om aan te geven dat dit gebied zijn eigen gezicht voor een groot deel te danken heeft aan de stolpboer derijen. Beeldbepalende verschij ningen in het landschap, ten noor den van het IJ. De stolpen stofferen de oude polders en droogmakerij en en staan ook midden in de dor pen en zelfs in de stadjes. Ze vor men prachtige silhouetten met hun massale, piramidevormige daken. De Britse schrijver Aldous Huxley was opgetogen over de stolpen in Noord-Holland en schreef in 1923. 'Heerlijk land schap en wat past de stolp vol maakt in het geometrisch systeem' Een boerderijtype dat traditioneel is en zo volmaakt in het landschap past, dat het onmogelijk zou zijn iets passenders te ontwerpen. De opkomst van de stolp De stolp is een betrekkelijk jonge boerderijvorm. Het oudst bekende type was een langgerekt, laag gebouw dat alleen woon- en stal- ruimte bevatte en waarbij de oogst veelal buiten werd opgeslagen. In de loop van de 16de eeuw ont stond de tendens om de groeiende oogst binnenshuis op te slaan. Op landmeterskaarten is te zien hoe toen overal in het gebied met nieuwe vormen werd geëxperi menteerd. Eind 16de eeuw bleek de ideale oplossing te zijn gevon den. Toen verscheen een nieuw boerderijtype: de stolpboerderij, waarin alle onderdelen van het boerenbedrijf optimaal waren geïntegreerd. Deze boerderij com bineerde een compacte hoofdvorm met een uitgekiende plattegrond. De bergruimte met de oogst, voor al hooi, in het midden, daarom heen in de lage zijbeuken aan de vier zijden de woning, de dars- ruimte annex wagenberging en de stalruimte: de 'lange regel' voor de koeien, de 'korte regel' voor het jongvee. Ook kon het paard wor den ondergebracht en bovendien was er vaak nog een kaaskamer voor het zelf bereiden van de kaas. De vierkantsconstructie van de stolp is even simpel als degelijk: vier staande stijlen met liggende dekbalken, het grote piramidale dak rust er bovenop en loopt naar beneden door tot op de muren. Aangenomen wordt dat de vrij staande kapberg voor de hooi- opslag als uitgangspunt diende voor het ontwerp van de stolp; nog is te zien, bijvoorbeeld in Waterland, dat stolpen 'onvolle dig' zijn. Je ziet dan niet naar vier kanten een dak, maar soms aan drie of twee kanten. De stolp bete kende vooral voor de middelgrote bedrijven zoals die ontstonden in de 17de eeuwse droogmakerijen als Schermer, Purmer en Beemster een ideaal en efficiënt bedrijfsge bouw. Maar ook in andere gebie den kon op de grondvorm einde loos worden gevarieerd al naar gelang de specifieke eisen van het bedrijf en de landschappelijke lig ging. Zo vind je stolpen met een uitgebouwd stalgedeelte (de 'staart') of een langgerektere vorm met een dubbel vierkant voor veel

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Scoronlo: uitgave van de cultuurhistorische vereniging Scoronlo | 1999 | | pagina 17