see,
Sfojf'gfn
df6</y«
Oi^dem
V
"t?
O."
1 4(3 j Efl
i»
i^-rn-c
gevierendeelde wapen van de
Nassaus met als hartschild het
wapen van Bergen. Aan de noord
zijde heeft de grenspaal het wapen
van de familie Van Foreest, in dit
geval alleen het schild van Jhr.Mr.
Dirk van Foreest met het wapen
van Schoorl; de staande leeuw.
Wat was de reden dat men zo pre
cies de nieuwe grenzen wilde vast
stellen? In de eerste plaats werd
deze grens nu doorgetrokken tot
aan het strand. Daar was natuurlijk
in die tijd niet veel te beleven
behalve bij storm. Dan werd de
strandvonderij belangrijk. De
Heren van de beide dorpen waren
ook strandvonder en dat betekende
bij aanspoelingen en strandingen
een behoorlijk geldelijk voordeel.
Ten tweede bezaten zij in hun
gebied het jachtrecht. Dit was een
heerlijk recht dat in 1795 werd
afgeschaft. Over dit onderwerp zijn
veel processen gevoerd. Soms ston
den de bazen elkaar naar het leven
en menig jachthond heeft het lood
je gelegd. Als voorbeeld kan die
nen Teun de Jager. Het verhaal ver
teld dat hij in het grensvlak een
koppel patrijzen "opdoet" die
daarna neer
strijken op Bergens gebied. Hij
besluit conflicten te vermijden en
het leven van zijn hond niet te ris
keren door de achtervolging maar
te staken. Het derde punt was dat
de Heer van Bergen de hoge juris
dictie bezat en de Heer van Schoorl
de lage. De hoge jurisdictie hield
ondermeer in dat ook halsmisdrij
ven mochten worden berecht. Met
lage jurisdictie voornamelijk zake
lijke geschillen. Het was dus zaak
die grens goed vast te leggen.
De oude Schoorlaars kennen de
plek bij de grenspaal als "de halve
galg", ook wel "de Eeuwige
Bocht" genoemd. Volgens Goetsch
stond hier een halve galg als
afschrikkend voorbeeld voor land
lopers en meer van dat gespuis.
Het was geen terechtstellingsgalg.
Als we de veldnamen raadplegen
lag er aan de oostzijde van de
Duinweg tegenover deze plek een
perceel dat "de Dubbele Galg"
heette. Op Bergens grondgebied
stond daar de tentoonstellingsgalg
van Bergen. Na een terechtstelling
in Bergen (hoge rechtsmacht)
werd het lichaam zonder enig
respect naar deze galg gesleept en
daaraan opgehangen. Deze
lichamen bleven daar hangen tot
ze nagenoeg vergaan waren "de
vogelen des hemels ten prooije
gelaten en tot afschrick van het
algemeen".
K. v. Lienen
BRONNEN
De Speelwagen, 6e jrg. Nr. 9 en 10,
1957, mr J. Belonje
Galgebergen en Galgevelden, Dr.
H.C. Jelgersma, Zutphen 1978
Straffen door de eeuwen heen, mr H.
Steensma, Den Haag 1982
Regionaal archief Alkmaar, Oud
archief Schoorl, nr. 20
Illustratie uit Straffen door de
eeuwen heen.
Bijlage i
Limietsbeschrijvinge tusschen de Schoorlder en Berger duijnen gedaan ende
vernieuwt den 28' november 1732, ten overstaan van de Hoogwelgeboren
Heer Graaff Willenvvan Nassouw vrij heer der vrije heerlijkheijt Bergen in
Kennemerlandt etc: etc: etc: ter eene, ende de hoogEd: Heer Jonker. Dirk
van Egmond van de Nijenburg heere van Schoorl en Camp etc: etc:
ter andere zijde: ondergesz: Anthony de Lange Schout van Bergen en Teunis
Vader geadmitteerde Landmeter tot Schoorl in manieren als volgt.
Eerstelijk een paal staande aan de Heere Weg aan de hoek van de banheijning-
laan raijende gelijk met de sloot ten noorden van de voorsz: Laan sulx dat de
gemelte sloot is blijvende onder de banne van Schoorl en de banheijninglaan
onder de banne van Bergen, sijnde de voorsz: paal aan de eene zijde geteïjkent
met een roode Leeuw; wesende dit de eerste paal welke op de voorsz: Limiet-
scheijdinge Staat.
Van dese eerste paal duijnwaards ingegaan ter Lengte van hondert en drie
roeden raijende van 't west na 't zuijden zeven grade ende aldaar de tweede
paal gestelt, uijt welke Linie 't geregt van bergen winkelregt te meten Staat agt
roeden negen voeten, alles rijnlandse maat.
Van de voorsz. tweede paal dwars door duijn geraijt tot aan Zee toe Oost
ende West vier grade na 't Zuijden ende in deselve linie de derde paal tusschen
de Noorduijnen en de Scheijdblenk.
Vervolgens in de voorsz: Linie de derde paal gestelt een weijning beoosten
de voorsz: Scheijdblenk.
Wijders in de voorsz: Linie de vierde paal gestelt aan den voet van de voorsz:
Scheijdblenk, ten Westen deselve.
Vervolgens in de voorsz: Linie de vijfde paal gestelt aan 't oosteijnde van de
greppel, voor desen in sekere vlakte van de bovengenoemde Limietscheijdinge
gegraven.
Ende aan 't West eijnde van de selve greppel mede een paal gestelt sijnde de
seste paal.
Nog in de meer gemelte Linie de zevende paal gestelt een weijnig beoosten
de Zeeduijnen.
Eijndelijk de agste paal gestelt in de voorsz: linie aan de Zeestrandt, makende
alsoo dese 2e. 3e. 4e. se 7e en agste palen een regte linie dienende tot
scheijdinge van de voorsz: duijnen en Zeevonderijen op de strandt, met welke
palen deselve Limietscheijdinge van de BanheijningLaan af tot in Zee toe is
gedaan.
Aldus gedaan den 28' November 1732
en ten oirconde getekent
T. Vader.
Cultuur-historische Vereniging Scoronlo
