Bij het einde van het Jan van Scoreljaar
1495-1995
door J. P. Keuris.
Friesische Meister um 1550/1555.
Bildnis des Wiedertaufers David Joris
(invnr. 561). Gefirniste Tempora auf
Eichenholz 89x68.5 cm.
Eigendom: Oeffentliche
Kunstsammlung Basel Kunstmuseum.
Foto: Martin Bühler.
De door onze plaatselijke historicus Wil Janssen
samengestelde fietsroute heeft deze zomer zeer velen in
contact gebracht met het landschap van Schoor] en Zijpa
De videofilm heeft zeker ook de mensen naar de musea in
Haarlem en Utrecht gebracht, en misschien zelfs naar
Londen of Oostenrijk of Italië.
Wat nu volgt, is een zeer persoonlijke ervaring. Als
Zijpenaar werd ik door mijn geschiedenisleraar Kroeskop
(Kweekschool Alkmaar) in de oorlogsjaren gewezen op het
belang van de streekgeschiedenis voor het onderwijs. Zo
las ik in de winter '44-'45 de dissertatie van Dr. Belonje
over de Zijpe en het boek van Jkvr. Dr. C. H. de Jonge over
de schilder Jan van Scorel. Door beide boeken had ik
belangstelling voor deze Schoorlse Jan gekregen. Maar
meer nog: toen ik in 1957 in het Kunstmuseum van de
Zwitserse stad Basel het portret van de Nederlandse
doopsgezinde voorganger David Joris zag, was mijn
interesse voor deze Leonardo da Vinci van de Lage Landen
gewekt.
Toen ik jaren later in Rome op zoek was naar het graf van
de wat wij plegen te noemen - Nederlandse Paus, werd
ik mij bewust hoe Europees de samenleving in het begin
van de 16e eeuw was. Adrianus is in Rome bekend als de
duitse paus uit Utrecht. Nederland bestond toen nog niet!
In maart 1995 verschafte ik mij de foto van het portret van
David Joris, wat in 1957 aan Jan van Scorel werd
toegeschreven, staat nu gerangschikt onder: "Friesische
Meister".
Toen ik, thuisgekomen, te rade ging bij de Schoorlse Jan
van Scorel-kenner Koeman, kon deze mij het boek
Ketters' van Theun de Vries meegeven waaruit het
volgende over David Joris vermeld staat op blz. 606:
"Ook met de volgelingen van David Joris trad Menno
Simons in discussie, inzonderheid over David Joris'
toenemende neiging om zich in mystische bespiegelingen
te verliezen. David Joris zelf was op dit dispuut niet meer
aanwezig. Hij had de hem door de dopers nooit vergeven
fout begaan om in 1544 heimelijk uit te
wijken naar Basel, toen hem en zijn
aanhangers in Oost-Friesland het vuur te
na aan de schenen werd gelegd. Hij
leefde in de Zwitserse stad met zijn gezin
onder de naam Jan van Brugge als
hervormd refugié, een welgesteld en
geacht burger. Het bedrog kwam pas uit
na zijn dood."
Het schilderij werd in 1714 door de
stadsregering van Basel aan het Museum
geschonken.
Nu al eerder uit Warmenhuizen het
bericht kwam dat de plafond
schilderingen niet van de hand van Jan
van Scorel zijn, vind ik het jammer aan
het einde van het jubileumjaar te moeten
melden, dat ook het portret van David
Joris niet van Jan van Scorel is.
Het zij zo!
1