Stoepsteen naast de Ned. Hervormde kerk
van Schoorl
Tijdens een gecombineerde vergadering van de gemeentebesturen van Schoorl en Groet (tot 1834
zelfstandig!) werd in februari 1829 op het raadhuis te Groet besloten een algemene en gecombineerde
begraafplaats van Schoorl en Groet aan te leggen. Op deze begraafplaats aan de Molenweg te Schoorl
mochten eerst uitsluitend inwoners van Schoorl en Groet ter aarde worden besteld. De bestaande
stenen van het oude kerkhof van Schoorl rond de kerk zijn sindsdien allemaal verdwenen op een na,
de zogenaamde stoepsteen.
Terschelling
Na een bezoek jaren terug op het mooie waddeneiland
Terschelling stonden voor de stoepen van enkele oude
gevels zeer bijzondere palen. Toen ik op het eiland in het
dorp Midsland het Strieperkerkhof bezocht stonden ze
daar ook, maar nu op de achterkant een graftekst. Dit liet
me tijdens het verdere verblijf niet meer los. De volgende
dag spoedde ik mij dus ook naar het museum "'t
Behouden Huys", waar men ook niet veel over de
herkomst of betekenis van deze stenen wist. Bij een
volgend bezoek aan het eiland had ik toch wat literatuur
hierover gevonden die ik de toenmalige conservator van het
museum Albert Flonk, overhandigde. Tijdens inventarisatie
van deze palen kwam ik ze in Noord-Holland vooral langs
de kust of voormalige kustplaatsjes tegen. Ze staan ook op
de kerkhoven van Huisduinen en Callantsoog en soms
staan ze voor boerderijen of woonhuizen.
Stoepstenen
Een goede definitie van deze stoepstenen is dat ze aan de
voorkant en zijkanten afgewerkt zijn, behalve aan de
achterkant (die soms gebruikt werd voor een graftekst, ruw
is en gaten vertoont, waarin de ijzeren stangen pasten die
deze stenen steunden). Vroeger kreeg de bewoner van
sommige dorpen het recht van gebruik van een deel van de
weg voor zijn huis. De weg was meestal nog niet verhard,
zodat voor het huis een stoep ontstond, alwaar zich het
dagelijks leven afspeelde De stoeppalen werden gebruikt
om de uiterste grens van de stoep aan te duiden. De
stoeppalen hebben een bepaalde vorm en de bewaard
gebleven exemplaren stammen allemaal uit de 15de, 16de
en begin 17de eeuw. De vormgeving is heel vaak terug te
brengen op Vredeman de Vries, een belangrijk figuur uit de
vroege renaissance, die met zijn voorbeeldenboeken veel
invloed heeft uitgeoefend op architectuur en meubelkunst.
Schoorl
Nooit was mij iets bijzonders aan de grafsteen die op het
grasveld rond de Schoorlse kerk aan de zuidzijde ter
hoogte van de toenmalige kleuterschool Dikkertje Dap
staat, opgevallen. Tot ik van Terschelling kwam. Dit bleek
ook zo'n steen die ik op dit eiland had gezien. De Schoorlse
stoepsteen is ook bewerkt met de voor de renaissance zo
kenmerkende ornamenten: boven aan beide zijden van de
Vlaamse wortel een dop, halverwege de wortel aan beide
zijden een Ionische krul. Onderaan de wortel bevindt zich
een blokvormige afsluiting.
De tekst van deze paal vermeldt:
INT YAER
DES HEEREN
YESU CRISTU
VAN 1711 DEN 11 YANU
ARY IS MYN
HUYSVROU
BARTENA
TARMAET IN
DEN HEER GERUST
ENDE 15 DITO TE
SCHOOREL BEGRA
VEN HUYSVROU VAN
YAN YANSEN
SCHAGEN
Jan Jansz. Schagen was op 4 november 1696 te Alkmaar
met Bartha ter Maat gehuwd. Hij werd op 19 januari 1713
te Schoorl begraven.
Tot zover het verhaal over de stoepsteen of stoeppaal. Of
dit soort stenen iets met de visserij te maken had, omdat
ze vooral langs de kustplaatsen voorkomen en of de stenen
zowel voor stoepsteen en daarna als grafsteen werden
gebruikt of allebei afzonderlijk is ook nog niet geheel
duidelijk.
Tekst: W. S. Jansen
Bron:
J.A. Deodatus
Terschelling Stoeppalen
T Brouwer
Stoepen, stoeppalen en stoephekken
Over andere bijzondere palen in onze gemeente, de
grenspalen, kom ik een volgende keer op terug.
7
