de lorries op eigen kracht op de plaats van bestemming. Hier moesten de wielen met houtblokken worden geblok keerd om de hele handel niet in het water te laten belan den. Hier lagen de schepen klaar voor het verdere transport. Er werd een rijksdaalder betaald voor een kar witzand, voor metselzand betaalde de schippers drie kwartjes en voor het stopzand vijf duppies... Dikwijls moesten de schippers lange tijd wachten voordat hun schepen wer den bevracht. Zij doodden de tijd met het leggen van een kaartje, en zorgden er voordat zij zelf behoorlijk aan de vracht kwamen. Het geestrijk vocht kreeg men in het kroegje aan de vaart, waar Dirk Schagen en Grietje Stapel de scepter zwaaiden. Hieraan was ook een kruideniersbedrijfje ver bonden. De alcohol was dan ook niet zo vreemd aan de bekvechtpartijen, waarbij de burgemeester, de bosbaas, de zandbaas en de vele schippers betrokken waren. Wan neer de schippers na het uitslapen van hun roes weer in staat bleken hun plaats achter het roer in te nemen koos men het Noordhollands Kanaal om hun handel, soms niet meer dan drie tientjes, naar elders te vervoeren. De schuiten moesten vanaf de vaste wal worden voortgetrok ken. Een reisje naar Amsterdam kostte zo'n drie tot vier dagen. Het ging allemaal wat sneller bij een gunstige wind met de zeilen in de mast. Een enkele maal kregen de schippers een "lift" van een speler. Maar de paar piek, die de schipper hiervoor moest dokken, kon nauwelijks worden gemist. En reserves mochten niet wor den aangesproken. Bij een strenge winter, dus als er niet kon worden gevaren, aten de schippers met hun gezin nen "van de mast", dus van de spaarcentjes, voor zover deze niet al in de kroeg van eigenaar waren verwisseld. Rokin Maar intussen verdween er ontstellend veel zand uit de duinen bij Hargen. Voor het dempen van het Rokin in de hoofdstad moest de zogeheten "Hartjesnol" worden opgeofferd. Dat was in 1937. Eerder, in de jaren twintig, was de romantiek al uit de business zo goed als verdwenen. Eens groot aantal schepen was voorzien van mechanische PK's. Het ging allemaal veel sneller en de broodnijd onder de schippers hield hiermee gelijke tred. Er ontstonden ruzies (alweer), waarbij rake klappen vielen. De tijd van het borreltje voor de mannen en het haakwerkje bij de vrouwen was voorbij. In 1933 werd het kroegje opgeheven. De familie Schagen vertrok en de familie Oostindië betrok het kruidenierszaakje. Acht jaar later zou het alleen nog maar als woonhuis dienst doen. In 1957 werden de lorries na vele lange jaren uit de rails genomen, waarna het zandtransport door vrachtwagens werd verzorgd. Het zand in de Harger duinen blijft nu liggen waar het ligt. Zo af en toe gaat er nog eens kruiwagentje naar een boer of een particulier. Voor de stal, voor een kinderzandbak. Maar de invasie is over. Geen zandtransport meer over het water van de Harger- vaart, waar alleen nog maar recreatie wordt bedreven, en waar alleen nog maar een aantal gezinnen in de huis jes langs de vaart woont. En wie weet voor hoelang nog? Want de eigenaar van de gronden het Hoogheem raadschap, is nu ook niet zo bar gelukkig met het rijtje woningen dat rond de komende eeuwwisseling zal moeten verdwijnen. Jouke Minkema Zandafgraving met spoor in de zandmennerij Oem Schoort. Ztuidmennrrij t& liargen. 6

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Scoronlo: uitgave van de cultuurhistorische vereniging Scoronlo | 1989 | | pagina 8