18.
Herinneringen aan de ondergrondse berichtgeving
Mijn vraag was vervolgens, hoe hij daadwerkelijk aan
deze krantjes en stukken was gekomen. Via zijn vader?
Vondsten na droppings Werd thuis ondergronds wat
bezorgd? Had hij zelf ook nog onopvallend wat ver
spreid of doorgekregen? Er kwam een gedetailleerd ant
woord, door broer Hans en zus Ria waar mogelijk aan
gevuld. "Bij mijn ouders thuis, moesten we op het eind
van de Duitse bezetting zeer voorzichtig te werk gaan.
Twee huizen verder waren immers in het huis van de da
mes Scholten de Duitsers ingekwartierd. In de kerktoren
hadden ze een uitkijkpost met een machinegeweer van
groot kaliber ingericht om laagvliegende Engelse vlieg
tuigen neer te halen. Ze schoten ook op huizen die niet
goed verduisterd waren, althans zo werd beweerd. Er
was uitgelekt (waarschijnlijk via gevangengenomen on
dergrondse strijders, die gemarteld waren) dat er in
Spanbroek
's nachts droppings van wapens werden uitgevoerd. Een
jonge collega van Vader, meester Wijte, hielp daarbij.
Overdag vond vader, die toen de vijfde klas had, hem
eens slapend op de lessenaar in het naast hem liggende
klaslokaal en nam toen de
lestaak waar. Aan de kinderen werd verteld, dat meester
's nachts voor de hoofdakte studeerde.
De bovengrondse pers mocht alleen sterk gecensureerd
nieuws publiceren. Er was groot gebrek aan papier. De
kranten werden steeds kleiner en dunner. Na een tijdje
geloofde niemand meer in de 'de tactische terugtrekking'
van de Duitse legers in Rusland. Ik herinner me dat De
Waarheid uit de Zaanstreek en Trouw uit een protestant-
Van Slooten, Middenweg 29. Mooie locale achtergrond
verhalen bij de exemplaren van Trouw en Vrij
Nederland in deze verzameling (liefst 9 nummers bij el
kaar). De edities die Kees bewaarde, zijn dan ook speci
aal voor West-Friesland geweest
Kees vervolgt met: "Ze werden met graagte
gelezen en doorgegeven aan betrouwbare
kennissen. Het inspireerde mij een grote
kaart van Rusland te tekenen en op de zol
der tegen de wand te plakken. Met speldjes,
waarop vlaggetjes, liet ik de grenslijn tus
sen de Duitse en Russische troepen meebe
wegen. Toen de beslissende strijd om
Stalingrad door de Russen in februari 1942
gewonnen was, begrepen we dat alleen nog
maar een terugtocht van de Duitse troepen
kon volgen. Hans heeft een grotere versie
van de kaart gemaakt op aan elkaar gelijm
de papieren vellen, overgetekend uit de
schoolatlas van Beekman en Schuiling. Die
kaart heeft een tijdje beneden in de kamer
aan de wand gehangen. Ook weer met spel
den en eraan geplakte vlaggetjes werd de
se omgeving (we wisten niet waar vandaan)
begonnen met een ondergrondse nieuwsver-
spreiding. De Telegraaf deed niet mee.
Streekkranten volgden. Deze krantjes wer
den in het geheim gedrukt en via een be
trouwbaar netwerk verspreid."
Zus Ria diepte uit haar geheugen op dat de
ondergrondse krantjes bij Japie Borst van
daan kwamen, niet zonder gevaar: "Hij
woonde tegenover ons en had een onderdui
ker in huis, die later een kopman van het
verzet bleek te zijn. Hij was verraden en er
was gezegd, dat hij in het derde huis voor
bij de kerk zat. Er kwam een Duitse over
valwagen. Eerst zochten ze vrij lang bij on
ze buurman Jan Steur. Toen kwamen ze bij
ons. Hans had zijn vriendje Kees Kroon te
spelen en ik mijn vriendinnetje Annie Laan.
Leo was door de jongens weggestopt onder
een luik in de slaapkamervloer, dat ze niet
goed konden dichtkrijgen. Het zeil bobbel
de eroverheen. Leo was zeventien jaar,
groot van stuk en zou zeker zijn meegeno
men! De kamer zat vol met kinderen. De
Duitser die toen binnenkwam, zei: 'Kleine
Kinder.' De slaapkamer lieten ze toen maar
zitten. Met andere woorden: ze zaten hier
fout, want Japie Borst had geen kinderen.
Ze waren gewoon aan de verkeerde kant
van de straat aan het zoeken. Broer Kees
heeft dat niet meebeleefd, omdat hij met
Vader op weg was naar familie in Zuid-
Holland om eten te halen. Wat die onder
grondse krantjes betreft, Vader stuurde de
jongens zaterdagsavonds na het lof naar
Japie Borst. Daar werden de krantjes
stiekem uitgewisseld en later bij het licht
van het lampje van de fiets gelezen."
Familie Van Leeuwen voor het huis, Middenweg 256. Vlnr: Hans,
Vader, Ria, Moeder, Leo, Jo Hammer, Kees.1950
