een huizen
door het water deels weggespoeld. Er bleven wel stuk
ken land en grote eilanden behouden tot aan 1631 toen
het meer werd drooggemalen en de polder
Heerhugowaard ontstond.
Lintbebouwing
Als we kijken naar de oude veendorpen in
West-Friesland dan zien we dat deze oorspron
kelijk bestonden uit een veenontginningsas met
haaks daarop sloten die regelmatig op enige af
stand van elkaar lagen. Aan een dergelijke
veenontginningsas werden boerderijen ge
bouwd en na verloopt van tijd verscheen daar,
meestal centraal gelegen, een kerkje. Zo zijn de
oude lintdorpen ontstaan. Daarom zou je ver
wachten in het landschap van Veenhuizen een
zelfde lintbebouwing met een kerkje aan te tref
fen. Dat is echter niet zo. De parallel aan elkaar
gelegen sloten zijn wel op de oudste kaarten
van Veenhuizen aan te wijzen en ook we
ten we waar de kerk staat, maar er is nooit
haaks op de sloten van noord naar zuid een
bewoningsas geweest en ook nooit ont
staan. Er loopt wel vanaf de A.C. de
Graafweg naar de kerk en vandaar naar de
molen van Veenhuizen de Kruistochtsloot
die haaks ligt op de oude kavelsloten, maar
daaraan is nooit een lintbebouwing ont
staan. De lintbebouwing die we in
Veenhuizen aantreffen, is die van de
Kerkweg, maar deze dateert pas van na
1630 en heeft dus niets te maken met de
middeleeuwse veenontginning.
We moeten het landschap van Veenhuizen
zien als het laatste deel van een veenont
ginning die zich uitstrekte in oostelijke
richting vanaf een westelijker gelegen
veenontginningsas. De lintbebouwing van
Langedijk zou daarvoor in aanmerking ko
men. De afstand tussen Langedijk en het
einde van de oostelijk daarvan gelegen
veenontginning (de Korte Langereis) is
echter veel te groot in vergelijking met de
afstanden tussen de verschillende ontgin
ningsfasen die we in het Geestmerambacht
kunnen terugvinden. Dit zou betekenen dat
tussen Langedijk en Veenhuizen een veen
ontginningsas heeft gelegen van waaruit
het gebied van Veenhuizen is ontgonnen.
Deze ontginningsas is dan door het meer
de Waard verdwenen.
i nf//v:
7.
veengebied
Geddenmore
Oude Niedorp
Bergcswerck 1
.<*1
i+Noord-schar «(tilde
,+Zittd-.Schar>voitdc
,'i
vOL dclgrondcn
\>il »W tan Broek
Langere Is
Berkmeer
Obdam
De Waard
Het veengebied van het Geestmerambacht is van west naar oost
ontgonnen. Veenhuizen was daarvan het laatste stuk. De pijlen ge
ven de richting aan van de veenontginning. Bij Veenhuizen kwamen
drie ontginningen bij elkaar: die van het Geestmerambacht, het
Niedorperambacht en het Hoogwouderambacht.
In het oude landschap van Veenhiuzen zijn de middel
eeuwse kavelsloten te herkennen die parallel aan elkaar
liepen van west naar oost. De kerk heeft daar eeuwen
lang vrij eenzaam in het midden gestaan. Op prenten uit
de achttiende eeuw zien we twee boerderijen bij de kerk
staan.
