37.
1918. Na een paar jaar werd hij kaasmaker bij fa
briek Prins Hendrik in de Schermer. „Daar kon
hij eigen baas worden. Bij Ons Belang was hij
knecht", vertelde dochter Lies de Boer-de Reus
(geboren in 1923) mij in 1996
Overproductie
Ons Belang was geen lang leven beschoren. In
1922, na elf jaar, werd er de laatste kaas gemaakt.
Als die jaren was Jan Does voorzitter-directeur.
Het bedrijf zal te klein zijn geweest om rendabel
te blijven. In 1922 openbaarde zich een kentering
in de landbouw. Door overproductie ontstond een
afzetcrisis, met dalende prijzen als gevolg.
Ook tegen Excelsior kon Ons Belang niet opbok
sen. In 1922 verwerkte Excelsior 3,1 miljoen liter
melk, voor die tijd een enorme plas. Excelsior
was in die tijd de op drie na grootste bondszuivel-
coöperatie van Noord-Holland. Van Ons Belang
zijn geen cijfers bekend. De Kruizer onderneming
was geen lid van de Bond voor Zuivelfabrieken in
Noord-Holland.
Jan Does - de man met wie het begon en eindigde
- verkocht zijn boerderij in 1923, hij was toen 52
jaar. Does bouwde een huis aan de Jan
Glijnisweg.
Het fabrieksgebouw bood jarenlang onderdak aan
een smederij. De voorzijde werd ingericht voor
bewoning. Dirk van Schagen was er de eerste
smid. Piet Sneekes en Jan Plijter stonden later aan
het aambeeld. Jan Plijter was later loodgieter en
rijwielhandelaar. Hij stopte in 1978 en verkocht
het pand. Dat is volledig verbouwd tot woonruim
te.
EXCELSIOR (1912-1981)
'Steeds hoger' betekent het Latijnse Excelsior. De
oprichters hadden geen betere naam kunnen be
denken. De zaken werden van meet af aan goed
aangepakt. Excelsior begon als tweede zoetfa-
briek van Noord-Holland. De eerste was De
Eensgezindheid in Sint Maartenvlotbrug. Een
zoetfabriek verwerkt de melk twee keer per dag.
De ochtend- en avondmelk konden direct worden
aangevoerd. De opkomst van zoetfabrieken leidde
tot de ondergang van dagfabriekjes.
De eerste steen van Excelsior is gelegd op 25 juli
1912. Vijf landmannen uit Heerhugowaard had
den kort daarvoor een coöperatieve vereniging
opgericht. Zij waren Nanne Pool (werd voorzit
ter), Coenraad Ursem, Pieter Kant, Pieter
Pieterszoon Wonder en Jacob Blom. Doel van
hun initiatief was om 'voor gezamenlijke rekening
melk te verwerken tot kaas en boter, en om deze
producten te verkopen'.
Het vijftal had aan de Middenweg naast de spoor
lijn Heerhugowaard-Obdam een perceel weiland
gekocht van Hendrik Anton Cornelius Fabius uit
's-Gravenhage, eerste luitenant der huzaren.
Aannemer Reijer Klaas Koppen en Zoon uit
West-Graftdijk voerde de bouw uit. Dit bedrijf
heeft meer zuivelfabrieken gebouwd. De kosten
werden begroot op 62.065 gulden, inclusief de
grond.
Al twee jaar na de opening verwerkte Excelsior
3,1 miljoen kilogram melk. Dat jaar, 1914, ont
ving De Eensgezindheid, de andere zoetfabriek,
3,5 miljoen kg. De dagelijkse leiding was in han
den van de directeur. Thomas van der Meer uit
Friesland was de eerste directeur van Excelsior.
Excelsior in 1913 aan de Middenweg. Links de directeurswoning. Dit huis staat er nog.
