de kwartiermakers was geen spoor te vin
den. Geen voorraden, geen huizen, alleen
maar oerwoud en dat met een dagelijks te
rugkerende regen. De emigranten uit
Heerhugowaard en Niedorp, eenvoudige
lieden, ongeletterd, van boerenafkomst en
nooit eerder een ander land gezien dan de
Hollandse polder, gingen een zware tijd te
gemoet. Er ontstond al direct onenigheid
tussen de kolonisten. Er was geen duidelij
ke leiding en de werkzaamheden, zoals het
kappen van bomen, het bouwen van hui
zen en het aanleggen van akkers ging veel
te langzaam. Uiteindelijk is de kolonie
Orange er gekomen, maar de verdedi-
gingswallen rondom het dorp waren nog
verre van gereed.
De Franse overval
Onder de tientallen knechten die naar
Orange waren meegekomen bevonden
zich acht Fransen die zich in Holland als
knecht hadden verhuurd. Pikant detail is
dat deze acht knechten in Amsterdam door
Hartman van der Woude in dienst waren
genomen. Zij verraadden de Hollandse ko
lonie aan de Fransen in Cayenne. Die
duldden geen nieuwe Hollandse kolonie
oostelijk van Cayenne. De Hollandse kolo
nie werd door de Fransen onverwachts
overvallen en met de grond gelijk ge
maakt. De Nederlanders werden afge
voerd. Velen stierven in gevangenschap of
als slaaf van de Fransen. De kolonie
Orange heeft slechts vijf maanden bestaan.
Onenigheid onderling, verwaarlozing van
de verdediging, eigen belang, niet accepte
ren van de leiding en ruzies tussen fami
lies zorgden ervoor dat de Fransen nauwe
lijks enige tegenstand ondervonden bij het
oprollen van de nieuwe kolonie. Het enige
wat er vandaag de dag nog aan dit drama
herinnert, is de naam Orange voor de kaap
aan de monding van de rivier de Wiapoco
in het huidige Frans Guyana waar indertijd
de Hollandse kolonie was gesticht.
En hoe liep het met Elisabeth af? Zij be
sloot in 1667, nog voor de Franse overval,
met een schip naar Nederland terug te ke
ren. Zij had na de dood van haar vader en
zuster niets meer te zoeken in de nieuwe
wereld. Teruggekomen in Nederland kreeg
zij onderdak bij familie in Nieuwe
Niedorp. Elisabeth, twintig jaar oud, kon
onmogelijk voldoen aan de grote schuld
die haar vader haar had nagelaten. Zij zag
dan ook af van acceptatie van de erfenis.
Wat een ramp had deze familie getroffen.
Een gewaardeerd en gefortuneerd regent
en bewoner van de grootste boerderij in
Heerhugowaard ging roemloos ten onder,
ergens begraven in een anoniem graf.
Curator van de failliete familieboedel was
haar oom Adriaan van der Woude, notaris
in Nieuwe Niedorp. Al die tijd woonde de
pachter Pieter Adriaensz., sinds het vertrek
van Hartman van der Woude in 1676, op
eigen kosten in de Heerhugowaardse boer
derij Torenburg. De nalatenschap werd pas
in 1689 afgewikkeld, maar daarvoor, in
1678 was de boerderij aan de Middenweg
verkocht aan de Amsterdamse regent
Gerard Bicker van Swieten (1632-1716).
In 1893 sloopte de toenmalige eigenaar
Heinrich Wessel Burke uit Hoom de hof
stede. Er kwam een veel kleinere boerderij
voor terug die in 1930 verbrandde.
Alleen de naam Torenburg op de gevel van
de woning Middenweg 543 herinnert nog
aan deze bijzondere Waardse historie.
Bronnen:
Belonje, J. (1932), Uil Heer-Hugowawd's historie.
De gevonden fundamenten ter plaatse van de boer
derij Torenburg niet afkomstig van een vroeger kas
teel. Overdruk uit de Alkm. Crt. van 15 okt. 1932.
Komen, H.E. (2011), Stolpboerderijen in
Heerhugowaard, deel III.
Muller, K.I. (2001), Elisabeth van der Woude.
Memorij van 't geen bij mijn tijt is voorgevallen.
Wit, A. (1982), Historie van de Niedorpen en
Winkel.
RAA, Polderarchief Heerhugowaard, inv. nr. 155.
Haardstedengeld 1665 en verponding 1655.
Foto's en kaarten: H.E. Komen
