maar Frankrijk niet. Hoewel de Fransen
uit Nederland waren verjaagd, hield de
Franse koning de oorlogstoestand zo lang
mogelijk in stand. De oorlog speelde zich
vervolgens grotendeels af op zee en in de
koloniën. In oorlogstijd, zo was indertijd
de gewoonte, mocht je elk schip van de te
genstander kapen en elke kolonie van de
vijand veroveren. De Europeanen bevoch
ten elkaar eeuwenlang in Europa, maar
ook overal ter wereld waar ze elkaar te
genkwamen. De Fransen hadden in
Guyana, ten oosten van het huidige
Suriname, de kolonie Cayenne gesticht.
En uitgerekend in oorlogstijd wilde
Amsterdam ten oosten van het Franse
Cayenne de nieuwe kolonie Orange stich
ten.
Dochter Elisabeth van der Woude heeft in
haar dagboek uitvoerig de emigratie van
het gezin Hartman van der Woude naar
Guyana beschreven, zodat we getuige kun
nen zijn van deze eerste emigratie vanuit
Heerhugowaard. Ze is dan negentien jaar.
Op drie december 1676 schrijft ze: "...zijn
wij met ons huijshouding uijt de Waert, na
Niedorp vertrocken om voorts ons volgen
de reijs te vervorderen Hartman van der
Woude met zijn kinderen Elisabeth,
Johannes en Margarieta reisden eerst naar
Kolhom om vandaar per boot naar de zeil
schepen gebracht te worden die bij Texel
voor anker lagen. Met honderden anderen,
tezamen met paarden, koeien, schapen en
geiten, begonnen de schepen hun reis naar
het onbekende. De overtocht had veel eer
der moeten beginnen, maar doordat de
werving van kolonisten zo slecht verliep,
werd de tocht steeds uitgesteld. Nu ver
trokken ze midden in de winter. De weer
somstandigheden waren extreem. Ze
moesten zich haasten omdat de doorgang
bij Texel door strenge vorst dreigde dicht
te vriezen. Door het late tijdstip van ver
trek zouden zij ook nog eens midden in
het regenseizoen in Guyana aankomen.
Via Het Kanaal voeren ze richting de
Kaapverdische eilanden. Door het grote
aantal mensen en vee opeengepakt in de
scheepsruimten brak er tot overmaat van
ramp een besmettelijke ziekte uit aan
boord. Tijdens de reis stierf Hartman van
der Woude hieraan. Zijn kinderen verloren
hun vader en de emigranten een leider van
dit avontuur, nog voor ze hun bestemming
hadden bereikt. Elisabeth schreef hierover:
"de 8 dito (januari) zijnde vrijdag is mijn
lieve vader Harman Hartman van der
Woude christelijk in den Heer gerust, na
dat hij 12 a 14 dagen hadde krank ge
weest, latende mij, mijn broeder en zuster
in grote droefheid gaande naar een
vreemd land van onze beste vriend be
roofd".
Geen protestant in katholieke aarde
Hartman van der Woude werd begraven
op een eilandje voor de kust van het
Kaapverdische eiland Sao Tiago dat in
handen was van de Portugezen. Dat begra
ven moest 's nachts in het geheim gebeu
ren, want de Hollanders kregen van de
Portugezen geen toestemming om een pro
testant in katholieke grond te begraven.
Ook Hartmans jongste dochter Margarieta
overleed. Aangekomen in Guyana, bij de
rivier de Wiapoca, was er een nieuwe te
genvaller. In de zomer waren schepen uit
Amsterdam vooruit gegaan als kwartier
makers voor de nieuwe kolonie Orange.
Er moest een stuk oerwoud worden gekapt
en huizen worden gebouwd, zodat de
nieuwe emigranten, als ze aankwamen, di
rect onderdak zouden hebben. Maar van
Op de gevel van de wo
ning Middenweg 543
staat de naam
Torenburg, het enige
dat nog herinnert aan
wat eens de grootste
boerderij was van
Heerhugowaard en het
drama van zijn roem
ruchte bewoner
Hartman van der
Wonde.
