EXCELSIOR
20.
100 jaar geleden, de eerste melkfabriek in de Waard
Tot 1980 bevond zich in de gemeente
Heerhugowaard een melkfabriek. Een
melkfabriek? Werd daar melk gemaakt?
Nee, daar werd melk van koeien verwerkt
tot zuivelproducten o.a.
'losse' melk of melk in flessen, gepas
teuriseerd of gesteriliseerd en natuurlijk
ook kaas (bijproduct: wei) en boter (bij
product: karnemelk). Wat in vroeger tij
den op menige boerderij al gebeurde n.l.
boter en kaas maken, werd later in de zo
genoemde melkfabriek machinaal gedaan,
dus in het groot. Men maakte daarnaast
ook in toenemende mate gebruik van de
vakkennis op het gebied van de zuivelbe
reiding en het leren omgaan met speciale
machines. Onder andere door werkne
mers aan te trekken die een opleiding op
dit gebied hadden gehad op o.a. een zui-
velschool. Deze geschoolde mensen kon
men vooral goed gebruiken voor het werk
in een melkfabriek wanneer de directie en
het bestuur modernisering op het oog
hadden.
Ook in Heerhugowaard e.o. waar ook
heel wat melkveehouders hun bedrijf had
den, zagen de boeren wel wat in de stich
ting van een melkfabriek. In heel wat dor
pen bestonden die al. In de 19e eeuw was
er immers veel belangstelling in het be
drijfsleven voor techniek, mede door de
mogelijke toepassing van stoomkracht en
weer later electriciteit. Zo kwam het dat
in het jaar 1912, dus ongeveer 100 jaar
geleden, een stoomzuivelfabriek zou wor
den gebouwd in Heerhugowaard. Deze
zou dan moeten komen aan de westkant
van de Middenweg, dichtbij de destijds
'bewaakte overweg' waar de spoorlijn tus
sen Heerhugowaard en Obdam de voor
noemde dorpsweg kruiste. Op de gevel
van de melkfabriek kwam de naam
Excelsior te staan, wat zo iets betekende
als: die hogerop wil die streeft naar groei
en toenemend belang; dat werk! Deze fa
briek was het gezamenlijk bezit van de
aangesloten boeren die aan deze fabriek
hun melk leverden. Het was dus wat men
noemt: een coöperatieve zuivelfabriek.
De te verwerken melk werd gedurende tal
van jaren in bussen van 40 liter bij de
boeren opgehaald door melkrijders, aan
vankelijk met paard en wagen, later met
vrachtauto's. Dit gebeurde zowel 's och
tends als 's avonds na 'meikerstijd'.
Tegelijkertijd werden weer lege bussen
met hetzelfde nummer bij de boerderij
neergezet. De boer moest wel zorgen dat
Ton Schotten
Zuivelfabriek Excelsior
met directeurswoning
aan de Middenweg bij
de spoorwegovergang.
Pint. 1915. De direc
teurswoning staat er
nog, Middenweg 333.
