METÏUS
Nauw betrokken bij realisering van de Huygen Waert
47,
In 2004 verscheen een boek met de titel: 'De geschiede
nis van de Nederlandse Natuurwetenschap'. In dit boek
staan boeiende levensbeschrijvingen van een heel rijtje
natuuronderzoekers en wetenschappers. Aan o.a. dit
boek heb ik een aantal gegevens ontleend om iets te kun
nen schrijven over iemand die destijds nauw betrokken
is geweest bij de realisering van de polder Heerhugo-
waard; METIUS..
Deze deskundige, één van de pioniers op
het gebied van het droogleggen van grote
binnenwateren, die zichzelf dan ook 'in
genieur' noemde, was de jongste zoon
van de bekende Alkmaarse vestingbou
wer Adriaen Anthonisz, bijgenaamd
Metius. Van deze voorname burger die
ook een aantal jaren burgemeester van de
Kaasstad is geweest, werd een aantal ja
ren geleden een standbeeld opgericht op
de Noorderkade. Men ziet Adriaen daar
staan in gebogen houding, turend in oos
telijke richting over een richttoestel dat
toentertijd door landmeters werd ge
bruikt.
Zijn zoon Anthonius ontwikkelde even
eens een grote bekwaamheid in het op
meten en in kaart brengen van grote lan-
Adriaen Anthonis Metius delijke gebieden en watervlakten. Zo
moet hij vóór 1630 ooit de Grote
Waert hebben opgemeten toen
die 's winters tijdens een vorstpe
riode in een grote ijsvlakte was
veranderd en de landmeters daar
door zonder veel moeite de
meetpunten konden bereiken
waar ze hun apparatuur dienden
op te stellen.
In 1631 voltooide Antoon Metius
de z.g. manuscriptkaart waarvan
een afbeelding bij dit artikel is
opgenomen. Dit met tekenstift en
liniaal op papier aangebrachte lij-
nenpatroon van kavels, tochten
en wegen, heeft de kopergraveur
Claes Jansz. Visscher vervolgens
in spiegelbeeld overgebracht op
een koperen plaat om met zijn burijn
(een hardstalen metaalgutsje) alle lijnen,
lijntjes, krulletjes, cijfers en letters te
vervangen door miniscule groefjes in het
metaal waarin vervolgens de inkt werd
gewreven. Met behulp van een drukpers
kon men dan met zo'n plaat meerdere af
drukken (gravures) maken.
Deze 'reproducties' bracht men naderhand
in omloop onder potentiële kopers van
land c.q. geldschieters om belangstelling
te wekken voor de financiering van een
project waarvan het succes geenszins bij
voorbaat vast stond. Deze vorm van land
winning, de droogmakerij, was immers
niet zonder risico doordat men er nooit
zeker van kon zijn dat de beoogde baten
de kosten inderdaad zouden dekken, laat
staan overstijgen. Er moest daarom infor
matie voor handen zijn om een inschat
ting te kunnen maken van de resultaten
die men in de toekomst wilde bereiken
met de drooglegging en de verdere ont
sluiting van dit welbekende Westfriese
binnenmeer. Eén van de middelen om in
teresse te wekken voor met name de ka
vels die zouden worden afgebakend en de
wegen sloten en vaarten die de 'project
ontwikkelaars' in gedachte hadden, was
de uitgifte van de al eerder genoemde
gravures.
Mede op basis daarvan konden geïnte
resseerde kopers van gronden die be
stemd en geschikt werden geacht voor
akkers en weiden, hun verwachtingen ba
seren van de eventueel mogelijke revenu
en in de toekomst.
Claes Visscher heeft zowel grote als klei
ne gravures gemaakt. In de vitrines van
het Poldermuseum van Heerhugowaard
zijn de originele, onderhand eeuwenoude
en niettemin ongeschonden koperplaten
nog te zien. Ze behoren naar mijn mening
tot de belangwekkendste stukken van het
poldermuseum.
Om nu terug te komen op Antoon
Metius, deze was, zoals eerder gezegd
Tekst en beeld: Ton Schotten
