.HEERHUGOWA
buren
11.
Droogmalen met stoom
Rond 1850 is de Haarlemmermeer door
een drietal voor die tijd moderne stoom
machines met overdruk droog gemalen. In
de polder Heerhugowaard heeft men on
geveer twee en een halve eeuw met wind
kracht gedraaid. In 1877 is men evenwel
vrijwel geheel op stoom over gegaan.
Dertig jaar later werd de gehele installatie
vernieuwd. De grote centrifugaalpompen
toen geplaatst zijn in het Poldermuseum
nog steeds te zien en
hebben tot 1994
dienst gedaan. Ze zijn
dus volgend jaar een
eeuw oud. In 1932
komt het einde voor
de stoommachine en
gaat men over op olie
en in 1941 op elektri
sche bemaling.
IN HET JAAR I90ü? VERNIEL!
Niet alleen voor pol
dergemalen maar ook
in de industrie en bij
dienstverlenende be
drijven ging men met
stoom werken. Men
las overal op gevels,
in advertenties en op
reclameborden tek
sten als
Stoomdrukkerij
'Perzië',
Stoomwasserij
'Reine Julia',
Stoomzagerij
'Eikelenboom', Stoomvaart Maatschappij
'Neptunus', enzovoort. De mensen moe
ten in die tijd het gevoel hebben gekregen
dat de stoom(kracht) de kloppende hart
slag was van het economische leven.
Stoom leek wel, zowel letterlijk als fi
guurlijk, de algemene krachtbron te zijn
voor het bedrijfsleven. Deze positie als
energiebron zou pas later in toenemende
mate worden overgenomen door de elek
triciteit.
Stoomfiets
Het is opmerkelijk dat, ondanks het feit
dat het algemene gebruik van stoom niet
meer bestaat, er nog veel woorden zijn en
gebruikt worden die met het stoomtijd
perk een zekere relatie bezitten. Ze ver
wijzen als het ware naar begrippen of ver
schijnselen uit een andere tijd. Zelfs in de
ii- irfeüYvrpj-
jaren 50 keek men er op het platteland
niet van op wanneer men iemand hoorde
praten over een stoomfiets (motorfiets),
een stoomkas (een grote graandorsmachi
ne) of een stoomwals (een wals met een
dieselmotor). Deze benamingen lagen
blijkbaar voor veel mensen nog tamelijk
voor de hand terwijl de uiterste gebruiks-
datum eigenlijk allang was verstreken.
Het zijn inderdaad
oude woorden; men
moet soms iets weten
over de geschiedenis
van de streek of van
het platteland om de
betekenis te kunnen
vatten. Zo zijn er wel
meer van die woor
den die niet één
twee-drie duidelijk
zijn doordat ze be
trekking hebben op
zaken die uit de tijd
zijn, dat wil.zeggen
geen rol meer spelen
in de dagelijkse leef
wereld. Welk kind
weet bijvoorbeeld he
den ten dage nog wat
een aambeeld, een
zeis, een juk of een
handkar is?
Hoe dan ook, het is
meestal leuk om op
de hoogte te komen van de herkomst van
woorden die je aanvankelijk vreemd in de
oren klinken, zoals stoomfiets, stoomboot
of stoomvaart.
Zeker vandaag aan de dag is dat zo, nu je
stoom voornamelijk alleen nog in de keu
ken tegenkomt. En niet meer zoals vroe
ger bij de vertrouwde locomotief, de ou
derwetse heimachine of de stoomcarrou-
sel.
Vandaar dat die haast vergeten woorden
(als men ze weer eens hoort) onze ge
dachten soms terug voeren naar tijden die
ver achter ons liggen en waar we mogelijk
de herkomst, het originele gebruik en de
etymologie gewaar kunnen worden. Het
heeft dus in veel opzichten te maken met
voorbije tijden en om die reden mag er
wellicht in een blad als 'De Overhaal'
wel eens melding van worden gemaakt.
Plaquette in het voor
malige gemaal in
Heerhugowaard, nu het
Poldermuseum
iVI. KALIS.
P. WONDER.
G. BOS. W
l\. 13 LO VI
J SWAAG
l\. KIF.FT
Kv. IJLSsr.
G. CF: LD li R
m *mi Mo-».:* niv imam
T. I> .\DVISEUQ
C VIOEYlS- Opgil Cl IT EP
Did
SECRETARIS
f iI O VIE E ST E R.
I IIEEM PADEN