49.
Veel landerijen in de polder stonden dat
najaar vijf weken blank. De overlast ver
oorzaakte veel gemopper bij de ingelan
den. De polderbaas kreeg voorjaar 1875
opdracht een plan te maken voor de bouw
van een stoomge
maal.
De toestand was in
het najaar van
1876 weer kritiek.
De hachelijke situ
atie leidde tot het
besluit voor de
bouw van een
hulpstoomgemaal
van 120 pk, uitge
rust met twee vij
zels, aan het einde
van de Oostertocht aan de Huygendijk.
Het hulpstooomgemaal werd in 1877 in
bedrijf gesteld. De wateropbrengst viel
echter tegen. Er waren fouten gemaakt
met de vijzels. Dit kostte eind 1878 de
oude polderbaas, P. Leguit, zijn betrek
king.
Het gemaal werd in 1889 uitgebreid met
een tweede stoominstallatie en een centri-
fugaalpomp. Eind 1906 besloot het pol
derbestuur de installatie van het stoomge
maal geheel te vervangen. Het vernieuw
de gemaal werd uitgerust met twee centri-
fugaalpompen.
Van zes naar niets
Van zes molens nabij de Molenweg naar
geen enkele. De eerste twee verdwenen in
of nabij 1810. De resterende vier werden
gesloopt in de jaren 1877-1894. In deze
periode zijn er zestien poldermolens afge
broken. In 1894 stonden er tien stuks, te
gen 26 in 1871 (beide exclusief de strijk
molens).
Met de bemaling was de Heerhugowaard
in 1889 vrijwel helemaal overgegaan op
stoom. Het duurde echter nog tot mei
1904 voordat de laatste twee molengan
gen werden stilgezet. Vanaf dat moment
was de polder volledig aangewezen op het
stoomgemaal.
Met het buiten bedrijf stellen van de laat
ste twee molengangen in 1904 waren nog
Aaltje Scholten had verloren, in 1879.
Pieter is een zoon van Dirk Klaaszn. van
Schagen en Trijntje Poland. Vader Dirk
zat eerder op de ondermolen. Dirk van
Schagen (1786-1866) was tot zijn dood
watermolenaar.
Jacob Volkers, Arie
Komen, Jacob
Leegwater, Gerrit
van Veen, Klaas
van Schagen en
Pieter van Schagen.
Zij zijn de allerlaat
ste molenaars 'van
de Molenweg', zij
sluiten een lange
reeks van personen
af die de zes molens jaar in jaar uit ma
lende hebben gehouden.
Geen ontkomen aan
Voor hen was er geen ontkomen aan: 'het
stoommachien' maakte de molens overbo
dig. In 1871, in de laatste fase van de
windbemaling telde de polder 37 molens:
elf bovenmolens, vijf middenmolens, tien
ondermolens en elf strijkmolens. Dit wa
ren er tien minder dan de 47 stuks die in
1635 hun wieken lieten draaien.
Ernstige wateroverlast in de herfst van
1874 leidde tot de overschakeling op
stoombemaling in de Heerhugowaard.
De trots van historisch
Heerhugowaard: het
Poldermuseum aan de
Huygendijk. Dit vroe
gere stoomgemaal
functioneert sinds 1980
als Poldermuseum.
(foto Ed Dekker)
Piet Brink (links) en Jan
Bult voeren onderhoud
uit in het stoomgemaal,
aan twee verticale
compound stooomma-
chines, 210 pk. De ma
chines zijn geschakeld
aan vier vlampijpketels.
De foto dateert van rond
1925.
(foto archief Jan de
Vries)
