EEN WATERSCHAP;
ALMACHTIGE OVERHEID?
24.
Dood door groei
Ging het nu zo slecht met Excelsior?
Zeker niet. De Edammer kaas die in deze
fabriek werd gemaakt, was prima.
Jarenlang sleepten de kaasmakers aan de
Middenweg diverse prijzen in de wacht.
De voorwaarden voor groei waren aanwe
zig. En daar lag nu juist de moeilijkheid.
Excelsior is gevallen doordat ze groeide.
Ingeklemd tussen de nieuwbouw kon ze
daar aan de Middenweg op geen enkele
wijze uitbreiden. De fabriek lag daar ver
keerd.
Op de plaats van de melkfabriek staan nu
48 woningen. Opdrachtgever voor de
bouw is de woningbouwvereniging 'De
Voorzorg'. Wethouder Jos Feijtel slaat op
21 september 1981 samen met J. Geluk,
de voorzitter van de woningbouwvereni
ging, de eerste paal. Alleen de straatnaam
Excelsiorhof herinnert nog aan deze laat
ste Heerhugowaardse zuivelfabriek, die
lang een belangrijke plaats in de zuivel-
historie van Noord-Holland heeft ingeno
men.
Bronnen:
- Heerhugowaard: in woord en beeld. Uitgave
gemeente Heerhugowaard, 1984.
- Artikelen Alkmaarse Courant en het voorma
lige Noordhollands Dagblad.
- De ontwikkeling van het zuivelbedrijf in
Hollands Noorderkwartier. De Speelwagen,
1948.
- Schilstra, J.J. (1981). De Heerhugowaard.
- Dekker, E. (1993). Veenhuizen van vroeger.
-Nobel, VJ. (1972). Noordhollands zuivelhis-
torie. WFON39.
- Regionaal Archief Alkmaar, oud archief ge
meente Heerhugowaard en Veenhuizen
178-1934, inv.nr. 158.
Hans Korsman
Een waterschap is voor veel mensen nog altijd een wazi
ge organisatie, maar het is wel de oudste vorm van de
mocratisch bestuur in Nederland. Wat velen ook niet
weten is dat vroeger het bestuur van sommige water
schappen bijna almachtig waren.
In de loop van het jaar 1630 viel de
Heerhugowaard droog en al vlug kregen
dijkgraaf, heemraden en hoofdingelanden
van de droogmakerij de hoge en de lage
jurisdictie. Dat betekende dat dijkgraaf en
heemraden als baljuw en schepenen zware
misdrijven mochten behandelen waarop
lijfstraffen stonden, inclusief de doodstraf.
De Dijkgraaf was tevens baljuw met het
recht ...allerley acten [handelingen] van
jurisdictiën, soo in crimineel als civil ter
judicatura van schepenen... te verrich
ten. De mannen waren er in 1637 hele
maal klaar voor. En ze waren niet misse
lijk, die baljuw en schepenen, allemaal
waterschapsbestuurderen. Misdadigers
werden, zoals in die tijd gebruikelijk was,
zeer streng -en naar onze maatstaven on
menselijk- gestraft.
Zo werd de 15 jaar oude Guertje Jans uit
Broek op Langedijk in februari 1725 ver
oordeeld door Jonkheer Willem van
Egmond van de Neijenburg, dijkgraaf
Baljuw van de Heerhugowaard. Het meis
je werkte in de polder als dienstmeid bij
Luytje Ysbrandsz., zij had "rottekruijt"
door het meel gemengd en wilde zo haar
werkgever vergiftigen. Luytje overleefde
de moordaanslag dankzij "boven nateur-
lijke braking en onbeschrijflicke stoel-
