jaar van de stolpboerderij werd de boerderij
Oostdijk 59 gesloopt. Maar de eigenaren van de
stolpboerderijen Veenhuizerweg 14 en
Beukenlaan 2 hebben te kennen gegeven hun
stolp eveneens te willen slopen en er is niets dat
ze tegenhoudt. We kunnen er zonder twijfel
vanuit gaan dat het aantal stolpen in
Heerhugowaard de komende jaren verder zal
dalen.
De eerste stolpen
Als we de geschiedenis van de stolpboerderij in
Heerhugowaard bestuderen, dan zien we dat
door de eeuwen heen de stolpen komen en
verdwijnen. In 1680, zo'n vijftig jaar na de
drooglegging van de Waard, telde de polder al
zo'n 95 stolpboerderijen. In die eerste
ontginningsjaren werden dus het grootste
aantal stolpen gebouwd. Op de verpondinglijst
van 1733 is dat aangegroeid tot 115 om
uiteindelijk uit te komen op 125 in 1832 als het
kadaster wordt ingevoerd. Hoewel het over het
algemeen regel was dat na brand een stolp weer
werd herbouwd, kunnen we niet zeggen dat
elke stolp uit 1680 er ook nog stond in 1832.
Cranenbosch bijvoorbeeld. Deze boerderij
staat op de kaart van 1680 ingetekend op de
plaats hoek Rustenburgerweg en Jan
Glijnisweg, waar nu de speeltuin staat in 't
Kruis. Op de verpondingslijst van 1733 komt
deze boerderij nog voor, maar op de
kavellegger van 1791 al niet meer. Zo
verdween ook de stolp op het Grote Gelde Bos
(nabij de Frik) al snel uit het Heerhugowaardse
landschap.
Sinds de Tweede Wereld oorlog komen er voor
verbrande of gesloopte stolpen geen nieuwe
meer terug. Dat was eeuwenlang
anders. Er werd wel eens een stolp gesloopt,
maar dan verscheen op hetzelfde erf
vervolgens een nieuwe boerderijMeestal bleef
het vierkant staan en werden de muren
vervangen. In de jaren dertig van de vorige
eeuw zien we al dat hier en daar voor een stolp
nieuwbouw verrijst in de vorm van een
woonhuis. De stolp blijft dan nog wel staan,
maar degradeert tot stal en dat betekent meestal
het begin van het einde.
Aan de hand van onderzoek in het kadaster en
de herinnering van Heerhugowaarders, die zich
de situatie van voor de oorlog nog goed kunnen
herinneren, hebben we inmiddels een redelijk
compleet beeld waarin de gehele polder
Heerhugowaard (ook die in het gebied staan dat
tot Langedijk behoort, maar zonder Oterleek)
eens stolpen hebben gestaan. Samen met de
nog bestaande en de verdwenen stolpen komen
we op een totaal van 365 stolp- boerderijen.
Daarvan zijn er 168 ver- dwenen. Van de
bestaande stolpen zijn er slechts 57 die ouder
zijn dan 1832.
Bouwperioden
Kijken we naar alle 365 stolpboerderijen die
eens in de Waard hebben gestaan dan behoren
daartoe 126 stolpen die vóór 1832 werden
gebouwd.
Hoe ziet de bouw van stolpen in de Waard er
vanaf 1832 uit:
1832 tot 1860: 21 stolpen
1860 tot 1870: 27stolpen
1870 tot 1880: 33 stolpen
1880 tot 1890: 13 stolpen
1890 tot 1900: 4 stolpen
1900 tot 1910: 22 stolpen
1910 tot 1920: 15 stolpen
1920 tot 1930: 10 stolpen
1930 tot 1940: 3 stolpen
Hoewel een kleine tweehonderd stolpen nog
niet in dit lijstje zijn verwerkt, omdat daarvan
het precieze bouwjaar mij nog niet bekend is,
geeft het toch een aardige indicatie over de
bouwperioden. Vóór 1832 werden de meeste
stolpen gebouwd en na 1940 geen enkele (wel
herbouw). De crisisperioden zijn hierin ook
goed te herkennen: 1890-1900
(landbouwcrisis) en 1920-1940 (economische
crisis en oorlog).
Verdwenen stolpen
En dan nu een zelfde lijstje, maar dan van
verdwenen stolpboerderijen in de Waard. Van
vóór 1832 zijn mij twee stolpen bekend die niet
werden
herbouwd. Maar uit die periode is geen
betrouwbaar aantal te noemen.
1832 tot 1900:
1900 tot 1910:
1910 tot 1920:
1920 tot 1930:
1930 tot 1940:
1940 tot 1950:
1950 tot 1960:
1960 tot 1970:
1970 tot 1980:
1980 tot 1990:
1990 tot 2000:
2000 tot 2003:
4 stolpen
6 stolpen
4 stolpen
2 stolpen
13 stolpen
14 stolpen
9 stolpen
33 stolpen
29 stolpen
14 stolpen
18 stolpen
1 stolp
Van 21 verdwenen stolpen is mij het precieze
jaar vansloop of brand nog niet bekend
6
Rustenburgerweg 126, kop-romp boerderij. Afgekapte stolp
met aangebouwd voorhuis in art nouveau stijl
7