Opkomst en ondergang van de Waardse stolpen -Henk Komen- Stolptype West-Friesland kent twee typen stolpboerderijen, namelijk de Noord Hollandse stolp en de West-Friese stolp. In Heerhugowaard staan alleen die van het eerste type. De nieuwbouw stolpen, die we de laatste jaren ook in de Waard zien verschijnen, lijken op het West-Friese type, ze zijn daarvan afgeleid. Het betreft hier geen echte stolpen. Het zijn villa's waarvan de architectuur lijkt op die van een stolpboerderij, meestal spitser en de maten hebben andere verhoudingen. De Noord-Holland stolp herkennen we vooral aan het ongeveer vierkante grondplan. Die komen het meest voor. Soms is de boerderij vergroot en heeft dan een dubbel vierkant. Het grondplan daarvan is een rechthoek. Voorbeelden hiervan in heerhugo- waard zijn: A.C. de Graafweg 8, Middenweg 12 (Thijshoeve), Veenhuizerweg 10, Rustenburgerweg 144 en 150. Soms heeft de boerderij achter een uitbouw, de staart. Dat is de stal die verlengd is, zodat er meer koeien in kunnen staan. De oudste twee voorbeelden hiervan in Heerhugowaard zijn Middenweg 22 (Leeuwenhof) en 23. Beide stolpen hebben ook een opkamer, te zien aan een hoger gelegen raam, links of rechts in de voorgevel. Maar er zijn er nog een paar met een staart, onder andere Verlaat 5, Stationsweg 40, Middenweg 7 en Schapenweg 8. Er zijn er ook waar het voorste deel van de stolp is afgekapt, waardoor de stolp aan de voorzijde op een woonhuis gaat lijken met de begane grond en een verdieping. De stolp lijkt dan op het Hallehuis type die we in het zuidenen oosten van ons land vinden. Mooie voorbeelden hiervan in Heerhugowaard zijn Groenedijk 6, Middenweg 506 (Paarden- boslaan) en Middenweg 610. Kop-romp boerderij Soms wordt de stolp geheel als stal gebruikt en heeft de boerderij haar woonfunctie verloren doordat er een eenbeukig huis dwars voor geplaatst is of ernaast zoals we kunnen zien bij Middenweg 454 (hoeve Oostwijk), Molenweg 4 en maar liefst bij vijf boerderijen aan de Veenhuizerweg. Heel bijzonder zijn de stolpen met een aangebouwd voorhuis aan een afgekapte stolp. Die dateren in de Waard allen uit de eerste helft van de twintigste eeuw. Dit kop-romp type was toen erg populair als stolpbouw, voor zowel nieuwe boerderijen, als ter vervanging van een stolp die verloren was gegaan door brand. Inmiddels zijn er verschillende van dit type verdwenen. Er zijn in totaal nog negen boerderijen over van dit type kop-romp boerderij: Jan Glijnisweg 13 en 15 (beide gebouwd in 1925), Middenweg 422 en 433 (beide gebouwd in 1910), Middenweg 436 (uit 1912), Rustenburgerweg 126 (gebouwd in 1915), Veenhuizerweg 31 (gebouwd in 1903) en Veenhuizerweg 44 (gebouwd in 1938). Veenhuizerweg 44 is de laatste in de rij en vergeleken met bijvoorbeeld Rusten burgerweg 126 (Reigerhof) zeer sober ge bouwd hetgeen een directe relatie heeft met de economische crisis zo vlak voor de oorlogsjaren toen deze stolp werd gebouwd. 4 Middenweg 454, hoeve Oostwijk. Stolpboerderij met dwars geplaatst voorhuis In het algemeen kan gezegd worden dat het kop-romp type in de jaren 1910-1925 (Reigerhof en Maria Jacoba Hoeve) vrij rijk werden uitgevoerd en daarna steeds soberder. Het laatste type dat ik nog wil noemen is een Noord-Holland stolp (niet afgekapt) met een woonhuis ervoor, al dan niet door een sluis met de stolp verbonden. In Heerhugowaard zijn dat Jan Glijnisweg 33 en 83, Middenweg 12 (De Thijshoeve) en Veenhuizerweg 15. Dan zijn er natuurlijk ook altijd nog uitzonderingen, zoals Rustenburgerweg 227 die bestaat uit een complete stolp (niet afgekapt dus) waaraan een voorhuis geheel sluitend is aangebouwd, maar vooral Jan Glijnisweg 95 is heel bijzonder van bouw. Hier lijkt de boerderij uit twee aan elkaar gebouwde stolpen te bestaan waarvan het voorste deel (het woonhuis) lager is dan de erachter gelegen stal. Aantal stolpen in de Waard Hoeveel stolpboerderijen telt heer hugowaard op dit moment eigenlijk? De in 2001 aan de gemeente aangeboden stolpeninventarisatie telde er 193 die binnen de gemeente waren gelegen, dus Oterleek en Langedijk niet meegerekend. Inmiddels zijn dat er 192 gworden, want uitgerekend in het 5

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

De Overhaal: historisch magazine Heerhugowaard | 2003 | | pagina 4