100 jaar brongas Frans Spaan
Uit den Omtrek,
Naar aanleiding van wat krantenknipsels uit de Aicmaarsche Courant
omstreeks 1900
Vanaf 1890 - 1980 heeft het platteland kunnen
profiteren van bron- of moerasgas.
In gebieden waar, op een diepte van 10-25 m,
een veenlaag aanwezig is, kan men door het
aanbrengen van een houten buis onder deze
veenlaag het in het opwellende water
aanwezige veengas benutten. Waren veel
dorpen en vooral steden in de loop van de
twintigste eeuw al spoedig voorzien van cokes-
gas, later aardgas en elektriciteit, voor het
platteland was de aanleg hiervan te kostbaar.
Hierdoor was de brongasvoor-ziening een ware
uitkomst.
De grote promotor en medeontwikkelaar van
brongas was Wouter Sluis uit de Beemster, die
naast zijn landbouwbedrijf ook oprichter was
van de Hollandsche Land- en Tuinbouw
organisatie, en stimulator van modernere
landbouw machines. Hij leefde van 1827 -
1891. Honderden bronnen werden geslagen in
evenzoveel boeren- en burgererven en daarop
kwamen de zo markante zwarte ketels om het
gas vast te houden. Nou was de gasdruk wel
afhankelijk van het weer. Op een "luie dag"
(slecht weer - lage druk) verzwaarde moeder de
vrouw de zwarte ketel nogal eens met keien om
genoeg druk te krijgen voor het fornuis om zo
toch op tijd het eten gaar te hebben.
Het vaak ijskoude maar zuivere kwelwater
werd voor koeling en reiniging aangewend, en
zo niet, dan stroomde dat via een afvoer zo in
sloot. Wie kent nog de waarschuwing 's winters
op schaatsen: "Let op! Dat is een gas-sloot
Altijd slecht ijs
Echter door de kwaliteitseisen voor het
oppervlaktewater, werd de brongaswinning
uiteindelijk belemmerd, omdat diverse
bronnen verzilt water produceerden. Door de
instelling van brongas-belasting, welke ieder
j aar werd verhoogd, was het niet meer
Stompotoron. Sinds oenigen tijd
wordt bij den aanleg van bron gas
leidingen iets nieuws tn toepassing go-
bracht. lii plaats van de gewone ijzeren
buizen, din tengevolge van sommige
watersoorten nogal betrekkelijk spoedig
onklaar worden, wendt men nu houten
buizen aan. llaar doze niet op do ge-
wono wijze kunnen worden ingeheid,
draait men eerst een wijde ijzeren bus
den grond in. De indringende narde
wordt verwijderd, waarna de houten
pijp naar beneden gewerkt wordt. Ten
slotte haalt men ook de ijzeren buis
weer omhoog.
De heer Jb. Spaan alhier, die op
het gebied van brongnjjianhg wel een
specialiteit genoemd mag worden en
ook Heze nieuwigheid in tootiafring
brengt, gelooft, rlat de onderhouds
kosten bij dit systeem aanmerkelijk
zullen verminderen.
!DE UIJP. Koudag j.I. ii voor hot
erat het brongaslicht in het station van
e trem ontstoken. Do nieuwe verlichting
an het perron met vyf glneilichten is,
ooral alt men hst vergelijkt met dn
roegere verlichting met twae petroleum-
tmpén, niet andoia dan schitterend te
oemen. Ook in het station zijn allé lampen
oor gloeiiicht vervangen.
Allen, die wel eens bij duisteroii hier
aankomen of van hier vertrekken, zullen
de directie vatt de Noord Hull, trem voor
deze groote verbetering dankbaar zijn.
Den aanlegger, den heer Jb. Spaans te
Stompetoren strekt 't werk tot alle rer
8
Foto uit de Stolphoeve reeks nr. 16
St. Fankrne. Op do boerderij van don heer M.
Kalis, bewoond door zjjn ecboonzoun IC. Spaan, in den f
polder Huerhngö wou rd aan do Butter bui zen (by St.
Pankras) is eon inrichting tot bot vorkrjjgon van brongas
daargoatold, die oilslokond geslaagd mag hooton ou don
volwaardiger, den hoor Jb. Spaan, mr. timmorman to
Noordsols armer (gom conto Sehormorboru) tot eer etrokt.
De Nortoubuis is zoo inguricht, dat bot water nit 2
lagen, één op een diopte van pl.m. 18 M. en één op oor
diepte van pl.m. 27 MV, elk geven dn 80 L. WutCf pór
minnnli, door middel van slechts één buis verzameld
vvordt, waarboven een gaskotol van ongovoor 10000 L.
inhoud is geplaatst. Op eotiigon afstand van deze inrich
ting bevindt zleb oen oudo Nortonpomp, die or medu
in verbinding is gobracht, zoodot do lionveotboid water
per minnut tot 90 L. is vermeerderd.
Uit hot water komt zoo overvloedig gas, dat de kotol
soms zoo vol ia dat man hot moot laten ontfiuappon.
Hot gas wordt zoowel tot verlichting als tot verwarming
aangewend; er zijn aanwezig 5 pitten voor verlichting,
en 4 koraforon, dis voor verschillende' doeleinden, ook in
do kaaRintikerij, worden gebruikt.
In rleza gemeente zijo in de afgoloopeu maand goens
aangiften by den burizoiiijken stand p-Huan.
9
