De historie van het oude Butterhuizen en zijn omgeving - 6
Butterhuizen behoorde oorspronkelijk tot
het grondgebied van Sint Pancras. Voor de
inpoldering van Heerhugowaard in 1631
grensden de landerijen van dit: dorp aan de
oevers van het meer De Waard. Aan die
oevers stonden enkele boerderijen of
huizen. Dit buurtschapje werd
Butterhuizen genoemd. Het lag op de
plaats waar nu de Westtangent uitkomt op
de Westerweg. Onlangs zijn hier bomen
geplant, zodat die oude oevers in het
Heerhugowaardse landschap zichtbaar
blijven. Mogelijk woonden hier in oude
tijden vissers en pas later boeren.
Archeologisch onderzoek van de provincie
ter plaatse heeft resten opgeleverd van
enkele boerderijen. Door het graven van
de Heerhugowaardse ringvaart in 1629
door de landerijen van Butterhuizen heen,
kwamen deze boerderijen binnen de polder
Heerhugowaard terecht. Maar de bewoners
bleven tot Sint Pancras behoren en
behielden hun akkers aan de andere kant
van de ringvaart. Zij konden die alleen per
schuit bereiken.
De bewoning van Butterhuizen is dus
ouder dan de polder Heerhugowaard. Het
is niet vast te stellen in welk jaar de eerste
huizen daar gebouwd zijn. Op een kaart
van de Vroonlanden (oude naam voor Sint
Pancras) uit plm. 1530 komen nog geen
huizen voor. Een jongere kaart uit plm.
1590 laat een viertal opstallen zien. Op de
kavelkaart van de Heer-Huyghen-Waert
van Metius uit 1631 zien we vijf
huizen/stolpen bij de naam Butterhuizen
ingetekend. Op een kaart uit 1662 van
Claesz Bommer zien we drie boerderijen
met hun bijgebouwen. Een kaart uit 1664
toont zes panden waarvan vier met en
twee zonder schoorsteen getekend. Het
zou dus om vier woonhuizen en twee
schuren kunnen gaan. Bij de taxatie voor
de verponding een soort onroerend
goed belasting) in 1731 is sprake van, drie
boerderijen en datzelfde aantal komt voor
op de oudste kadastrale kaart voor dit
gebied uit 1832. In een transportakte uit
1705, waarbij de helft van de gronden van
de Butterhuizen wordt overgedragen, is
vermeld dat 'de huizen en verdere
getimmerten' reeds eigendom zijn van de
kopers. We kunnen er dus van uitgaan dat
alle opstallen daar in het verleden door de
pachters ten eigen gerieve zijn gebouwd.
Vermoedelijk hadden zij langlopende
pachtcontracten.
Pas in 1624, met de plannen tot het graven
van de ringvaart dwars door de
Beverkoog, kwam de naam Butterhuizen
in beeld. Mogelijk om aan te duiden, dat
het hier ging om het ingepolderde deel van
de Beverkoog binnen de Heerhugowaard.
De naam Beverkoog veranderde slechts
langzaam in Butterhuizen, want in de jaren
erna wordt nog regelmatig 'Bevikoge'
geschreven als Butterhuizen wordt
bedoeld. Het deel tussen de ringvaart en
Sint Pancras bleef de naam Beverkoog
houden tot de dag van vandaag. Dus met
Butterhuizen wordt het oostelijk binnenge-
dijkte deel van de Beverkoog bedoeld.
door Henk Komen
Kaart van de Waard
uit 1575
6
Hp>'R- HTTTC- HE ST,
f hwt tp J+* J# I—»'-l
Kavelkaart uit 1631
Henk Komen
7