Broekerhaven was economisch centrum
November 2021
31
Het spoorlijntje van Swager bij Broekhorn, aangelegd
in 1879 en opgeheven in 1903. Hier werd de kool overgeladen
vanuit de schuiten in de spoorwagons.
Brug over de ringvaart
Een groot deel van het zuidelijk van de Broekerhaven ge
legen Buitenland was in bezit van Klaas van der Molen
(1840-1919) die, waar nu de Prins Hendrikkade is, zijn
boerderij had. Klaas zag dat het steeds drukker werd in
de haven en de ringvaart naar Alkmaar.
Het pontje bij Broekhorn. Op de achtergrond Heerhugowaard
met rechts de schoorsteen van de zuivelfabriek De Kroon aan
de Stationsweg. De boerenwagens zijn van tuinders uit de
Waard die kool overladen in schuiten om naar de Broeker
veiling te gaan. De vrouw is mevrouw Deutekom van café
De Overhaal. Rechts haar dochter die het vaarpontje met een
klepel bedient. Het pontje vormde de verbinding tussen de
kade van de ringvaart en de Oosterdijk waar het café stond.
Foto van omstreeks 1903.
Het ‘lijntje van Swager'
Cornelis Swager (1851-1918) boerde aan het begin van de
Stationsweg in Heerhugowaard. Hij woonde naast het
station en was behalve boer en polderbestuurder ook on
dernemer. Hij zag het dagelijkse heen en weer gezwoeg
van de vele schuiten met groenten die eerst bij Broek-
horn en vervolgens bij het station overgeladen werden.
Swager besloot in 1879 voor eigen kosten een spoorlijn
tje aan te leggen, een aftakking van het hoofdspoor, iets
ten noorden van het station, naar Broekhorn, het zoge
noemde 'lijntje van Swager'. Een paard trok wagon voor
wagon van Broekhorn naar het station. Men hoefde niet
meer over te laden van schuiten in boerenkarren. Het la
den in wagons kon nu direct bij Broekhorn plaatsvinden.
Station bij Broekhorn
Aanvankelijk ventten de Langedijker tuinders hun pro
ducten zelf uit in de stad. Maar steeds meer liet men
het vervoer en de verkoop ervan over aan schippers die
vanuit de Broekerhaven naar Alkmaar voeren. De aan
leg in 1865 van de spoorlijn door Heerhugowaard en de
bouw van een station nabij Broekhorn bracht veel ver
andering. De eerste die gebruik maakte van de nieuwe
mogelijkheden die het station bood, was schipper en
groentehandelaar Gerrit Wagenaar. Vanaf 1866 gingen
zijn tuinbouwproducten per spoor naar de grote steden.
Na hem volgden er meer. Het station in de Waard werd
een belangrijke schakel in het vervoer van tuinbouwpro
ducten. Het aantal schuiten dat via de Broekersluis en de
haven naar Broekhorn (ook Broekerhoek genoemd) voer,
nam sterk toe. Daar werden de tuinbouwproducten uit
de schuiten overgeladen in boerenwagens om naar het
station aan de Stationsweg gereden te worden. Bij het
station werd alles weer overgeladen in spoorwagons. De
Broekersluis kon deze drukte niet meer aan. De wachttij
den werden te lang. In 1882 werd de sluis vergroot. Nu
konden meer schippers en tuinders met hun boten de
sluis passeren.
Over de ringvaart bij Broekhorn lag geen brug. Je kon
alleen per boot over. Het veerbootje werd onderhouden
door de molenaar van de in 1868 aan de Oosterdijk bij
Broekhorn gebouwde watermolen (molen van Zwaan
tje). Je kon dan lopend over de Oosterdijk, later Sluiskade
genoemd, naar Broek. Gerrit de Wit had op de Oosterdijk
bij Broekhorn een boerderijtje en begon er een koffiehuis
met de naam 'De Overhaal', naar het pontje dat hij daar
in de ringvaart liet varen, zodat bezoekers van zijn café
niet meer afhankelijk waren van de molenaar die steeds
passagiers moest overvaren. Of Gerrits pontje een con
current was van de molenaar of dat Gerrit en de mole
naar overeen waren gekomen tot een nieuwe veerpont is
niet bekend. Misschien was de molenaar er wel blij mee
dat hij van de overvaren af was. Gerrit gebruikte geen
schuit maar legde een kabelpontje aan dat langs een over
het water gespannen staaldraad de verbinding tussen de
Westdijk (Heerhugowaard) en de Oosterdijk (Broek op
Langedijk) onderhield. Als het pontje niet voer, liet men
de kabel zakken om het vaarverkeer niet te belemmeren.
Voor het overbrengen vroeg Gerrit een paar centen. Om
streeks 1878 nam Jan Blom zijn koffiehuis met het pontje
van hem over.
