Broekerhaven was economisch centrum
November 2021
30
tellende dorp. Zijn zoon Jan de Boer (1801-1864) volgde
hem in 1847 op als burgemeester van Broek. Hij was er de
rijkste boer. Het was toen gebruikelijk om hem daarom
in het ambt te benoemen. Zijn andere zoon Dirk (1806
1867) kwam op de boerderij in de Vlaarding. Omdat dit
binnen Heerhugowaard lag kon Dirk daar burgemeester
en dijkgraaf worden.
Station van Heerhugowaard nabij Broekhorn,
gebouwd in 1865. Foto plm. 1910.
Boerenburgemeesters
Een zo recht mogelijke ringvaart is het goedkoopst en
volgt dus niet precies het slingerende oude land. Rond
om kwamen daardoor stukken oud land binnen Heer-
hugowaard te liggen. Deze werden indertijd druiplanden
genoemd. Omdat de ringvaart het schier
eiland De Vlaarding bij Broekhorn afsneed
van het Oosterdel gebied kwam het als
druipland in de Waard te liggen. Dit hoge
land werd gebruikt om er drie molens te
plaatsen die gebruikt werden om het meer
droog te leggen.
De molens stonden er tot het eind van de ne
gentiende eeuw. De komst van het stoom
gemaal van Heerhugowaard in 1877 bete
kende hun einde. De eerste boerderij die
op de Vlaarding werd gebouwd stond aan
de Westdijk (in Langedijk werd deze dijk
Waarddijk genoemd) en werd omstreeks
1700 gebouwd. De grote boerenstolp was
lange tijd een pachtplaats. In 1829 kocht
Frederik de Boer (1773-1850) deze stolp.
Hij woonde in Broek en was burgemeester
van dat toen ruim zeshonderd inwoners
De haven van Broek
In 1625 kwam het plan om het meer De Waard droog te
leggen. De werkzaamheden duurden van 1625 tot 1630.
De inpolderaars gingen efficiënt te werk. De kosten
moesten laag gehouden worden. Om een grote water
plas leeg te malen, is een ringvaart nodig. Zo'n ringvaart
dient om het opgemalen water uit het meer af te voeren.
Voor een ringvaart is zowel een binnenringdijk als een
buitenringdijk nodig. Voor de Heerhugowaard besloot
men tot het opwerpen van alleen een binnenringdijk.
Voor de ring van buitendijken gebruikte men de bestaan
de dijken die om de Waard lagen. Dat kon vrijwel overal,
alleen bij Broekhorn diende zich een probleem aan. Daar
zou de Dijk van Broek als buitenringdijk moeten dienen.
Het Buitenland, evenals het schiereiland de Vlaarding,
zou dan als druipland binnen de Heerhugowaard komen
te liggen. Het verlies van de Vlaarding aan de nieuwe
polder Heerhugowaard was voor Broek nog te accepte
ren, maar het Buitenland langs de Dijk bleef bij Broek.
In plaats van langs de Dijk moest de binnenringdijk met
ringvaart daardoor op de uiterste rand van het Buiten
land gelegd worden. Maar de bedijkers wilden niet van
hogere kosten weten en legden daar geen buitendijk aan
met gevolg dat de Dijk van Broek die functie kreeg. Het
Buitenland en de haven van Broek kwamen in het gebied
te liggen dat tot de ringvaart behoorde. Al het water in
dat gebied bleef daardoor in open verbinding staan met
de ringvaart. Dit kon blijkbaar doordat de gronden van
het Buitenland zo hoog lagen, dat ze het waterpeil van
de ringvaart aankonden. Zo is hier tussen de Dijk en de
Waard de haven van Broek ontstaan.
Sluizen
De overhaal op de Oosterdijk in Noord-Scharwoude
werd vervangen door een schutsluis hetgeen de ver
binding met de Waard aanzienlijk verbeterde. Wanneer
precies deze sluis is gebouwd is niet bekend. Op een
kaart van Adriaan Antonisz uit 1567 is de sluis in aanleg
getekend. Op de kaart van 'de Groote of Zuyder Waert'
uit 1626, vervaardigd door Baert Claesz, staat de over
haal niet meer vermeld. De sluis zal dan in gebruik zijn
geweest, lange tijd de enige sluis in de Oosterdijk. Alle
dorpen van Langedijk betaalden mee voor de aanleg en
het onderhoud ervan. Voor de Broekers was deze sluis
wel erg ver weg. Pas toen in 1756 in de Hoornse Vaart
bij Alkmaar een schutsluis werd gebouwd, werd de ring
vaart van Heerhugowaard belangrijk voor de Langedijk.
De vaart werd de directe verbinding over het water om
de producten naar de markt in Alkmaar te brengen. Nu
de ringvaart bij de haven van Broek zo belangrijk gewor
den was, wilde Broek daar een sluis hebben. Die sluis
kwam er in 1769 op de plaats van de overhaal bij de Spie-
ringbuurt. Er ontstond vandaar een dagelijkse beurtvaart
op Alkmaar met een vaartuig met zeil dat 'snip' werd
genoemd. Om een snelle verbinding met de stad te ga
randeren werd de bepaling ingevoerd dat de 'snipman'
steeds voorrang kreeg bij de sluis. Eenmaal in de ring
vaart stond een paard klaar die de snip over het jaagpad
naar Alkmaar trok. Het was aan de Broekerhaven een ko
men en gaan van beurtschippers en vrachtvervoer van
tuinbouwproducten.
