roekerhaven was economisch, centrum
I
4»
Henk Komen
Historie van de haven en de vaart naar Broekhorn
Veenhuizen
November 2021
28
Het meer De Waard omringd door de dijken van Langedijk,
Hensbroek en de Huigendijk. Binnen de Waard lagen
veel buitendijkse landen die onbeschermd waren en
bij hoog water konden onderlopen.
De Oosterdijk
De noodzaak tot het omkaden van de aan de oostzijde ge
legen buitendijkse landen van Langedijk door de aanleg
van de Oosterdijk werd veroorzaakt door het bevel van
de Hollandse graaf in 1326 om de spuisluizen in de Hui-
gendijk te verwijderen en de gaten te dempen. Het water
van De Waard kon daardoor niet langer meer naar zee
geloosd worden. Maar de Waard bleef als boezem dienen
voor al het overtollige water van de omliggende dorpen.
Het waterpeil steeg daardoor gevaarlijk en de buitendijk
se landen van Langedijk kwamen permanent onder wa
ter te staan. Dat het water van de Waard opeens niet meer
naar de Schermer mocht worden geloosd, had te maken
met de hachelijke waterstaatkundige situatie in het zui
den, waar de steeds groter wordende meren als Schermer
en Beemster een bedreiging vormden. De graaf wilde alle
zeegaten daar dichten. De Waard moest zijn water maar
in noordelijke richting afvoeren, via de te graven Lange-
reis bij Niedorp. Van dat graven kwam aanvankelijk niet
veel terecht. Pas in 1458 werd de Langereis gegraven. Dat
was voor het Langedijker buitenland veel te laat. De aan
leg van de Oosterdijk was onafwendbaar. Voor het eerst
wordt de Oosterdijk genoemd in een akte uit 1388. Maar
de dijk moet er al eerder gelegen hebben.
SCHERMER
VRustenö^
Detail van de kaart van Antonius Metius waarop het meer
de Grote of Zuider Waard staat getekend voordat het in
1630 werd ingepolderd als de Heerhugowaard. De kaart is
ongedateerd en zal eind 16e of begin 17e eeuw getekend zijn.
Links Broek op Langedijk met de haven en boven Zuid-Schar-
woude. Bij de Oosterdijk staat 'Broeckhorn'. De landen met
'S' aangeduid zijn het 'Buitenland' en het schiereiland
'De Vlaerdingh', gronden die onbedijkt buiten de Oosterdijk
lagen. Het waren hooggelegen akkers zaadland. (Algemeen
Rijksarchief, Den Haag. Collectie Hingman nr. 2510).
De Broekerhaven was de enige haven in de gemeente
Langedijk die niet achter een sluis of kade lag. Toen in
1630 het meer de Heerhugowaard werd drooggelegd,
bleef deze haven in open verbinding staan met de ring
vaart van de nieuwe polder. De haven van Broek be
stond al ver voor het hier genoemde jaartal. Hoe oud
weten we niet. De Waard was oorspronkelijk een klein
meer dat door stormen steeds meer land wegvrat in de
richting van Veenhuizen, Hensbroek en de Langedijker
dorpen. Tussen de dijk van Langedijk en het meer De
Waard wisten grote stukken onbedijkt land overeind te
blijven. Van noord naar zuid lag aan de oostzijde grond
dat als voorland diende om de golven van de Waard te
breken voordat ze de dijk bereikten.
De Waard was in de Middeleeuwen een zoutwatermeer
dat via de Schermer in open verbinding stond met de zee.
Het was een getijdenmeer. Twee keer per dag was dat
Langedijker voorland, ook wel 'buitenland' genoemd,
onderhevig aan de werking van eb en vloed en bij elke
vloed liet het zeewater een klein laagje slib achter wat
de vruchtbaarheid van de grond vergrootte. Door de op-
slibbing kwamen die landen steeds hoger te liggen. Iede
re bouwer van vóór de verkaveling weet dat de landen
aan de oostzijde van Langedijk het hoogst lagen en het
vruchtbaarst waren. De tuinbouw is dan ook daar het
eerst begonnen, want ze waren door hun hoge ligging er
uitermate geschikt voor. Toen na de oorlog de plannen
voor nieuwbouw ter sprake kwamen en de gemeente
het oog daarvoor liet vallen op het land aan de oostzijde
van het dorp Noord-Scharwoude, riep menig tuinder de
vraag op waarom nu juist de beste grond moest worden
opgeofferd voor woningen? Maar terug naar ons verhaal
uit de Middeleeuwen. De genoemde buitendijkse landen
zijn op een bepaald moment met een dijk, de Oosterdijk,
tegen het water van de Waard beschermd.
DE WAARD,
'oterièek
Obdam
Alkmaar
Huigendijk
X
l Ursei
OudkarspelJS
^Noord-Scharwoude]
NAZuid-Scharwoude
I xvfe Broek 1
J Broekhorn
ri Vlaarding
