Dorsmachine op de Groenveldsweid
De enig bekende foto van de imposante dorsmachine op de Groenveldsweid
November 2021
15
Eigen graan
Behalve als ik, zittend boven op onze eigen met graan
geladen schuit over de Doesemsloot aan kwam varen.
Dan zat ik daar al triomfantelijk te zijn omdat ik wist dat
ik de beste plek zou hebben. Want de machtsverhoudin
gen waren natuurlijk wel wat anders als het graan dat
gedorst werd van je vader was. Meerdere kleedjes lagen
dan rustig vol te lopen bij de zakkenvullers en onder de
zeef en niemand durfde er aan te komen. Ik had dan gro
te hoeveelheden graan dat nog maar weinig geschoond
hoefde te worden.
Dat was lekker, want dat schonen was ook een heel klus
je. Dat deed je een eind verder op de Groenveldsweid of
later thuis tegen de wind in. Het graan schepte je met je
handen op en liet je in een dun stroompje vallen op een
kleed. Het stof en het kaf waaide weg, het zwaardere
graan viel op je kleedje terug. Na elke herhaling werd je
oogst schoner en schoner, mooier en mooier.
Na al die jaren keek ik dus in 2008 met veel plezier terug
op die zomerdagen uit m'n jeugd. Veel herinneringen kon
ik terughalen en plaatsen, maar er bleven ook vragen.
alles plakte aan je vast en het jeukte overal.
Toch was het daar, onder die transportbaan,
dat ik het vaakst verkeerde. De jongens van
de Kroonstraat en omgeving opereerden
vaak in groepjes. Die samenwerking zorg
de ervoor dat zij de beste plekken hadden,
het meeste en het beste graan verzamelden
voor hun duiven. Ik denk ook wel dat zij net
een beetje meer durf, lef, slimheid en gezon
de bravoure hadden wat mij en anderen af
schrikte. Zo was het ook wel een wat onge
lijke strijd om de beste plekken en de beste
resultaten. Ik zal wel niet zo behendig zijn
geweest! Of kwam het doordat ik er eigen
lijk ook niet vroeg en zo vaak kon zijn om
dat ik thuis mee moest helpen? Hoe het ook
zij, als ik er was zat ik op de slechtste plek.
De slechtste plek
De slechtste plek was vooraan de machine. Daar werd
het stro met het graan nog in de aren op de transportbaan
gegooid. Door het schudden van de met banden, riemen
en snaren aangedreven machine viel het eerste graan
daar al, voor het de schudbak en de zeef bereikte, uit de
aren. Onder de transportbaan was veel ruimte, maar was
het erg onprettig om te verkeren. Er viel van alles op je
kop en in je kleren. Kluiten grond, stukjes stro, de naal
den van de gerst, het kaf van de haver.
En als het veel had geregend tijdens de groei van het
graan, was het verschrikkelijk stoffig. Onder de trans
portbaan was het dus geen pretje. Het was altijd droog
en warm weer als ze dorsten dus je zweette geweldig en
Maarten Kuilman de eigenaar van de dorsmachine
Hoe kwam het toch dat metselaar Maarten Kuilman en
zijn vader zo'n dorsmachine hadden? Een branchevreem
de activiteit! Op een weiland dat niet van hem was, voor
zover ik weet. Ik heb geen foto van Maarten Kuilman
kunnen vinden. Een rijzige rustige metselaar met een
groot wat vierkant hoofd. Altijd gehuld in een opvallend
soort werkpak. Grijs, dat ook de overalls van metselaars
kleurde. In de jaren '70, toen ik al lang niet meer onder
de dorsmachine lag, trof me altijd weer de gelijkenis in
kleur en vormgeving van de maopakjes in China en het
metselaarspak van Maarten. Helaas is de schuur op de
Groenveldsweid met daarin de dorsmachine op 7 augus
tus 1973 in vlammen opgegaan.
Met dank aan J. Ruitenberg voor de correctie en de re
dactie.
Als dan de graaneigenaar niet te gierig was mocht je dat
gemorste graan dat op je kleedje lag, houden. Maar dit
was tegelijk een lastige plek. Want je liep vaak de zakken
vullers in de weg en je was afhankelijk van hun luimen.
En als de zakkenvullers sterk en behendig waren viel er
ook niet veel naast. Een andere goeie plek was midden
onder de dorsmachine. Daar schudde de zeef het gedor
ste graan om het te ontdoen van stro en die zeef liep soms
wat over. Je kon met enig wringen onder de machtige ma
chine kruipen en het graan wat daar naar beneden kwam
was relatief schoon. Niemand had last van je en je kon er
je kleedje uren laten liggen. En er was meer plek en dus
lag je kleedje naast dat van anderen. Het toezicht erop
kon je met hen delen. Want je wilde wel eens even niet
onder die machine zijn. Het was er wel weer erg lawaaiig
en je kwam er na het bewaken van je kleedje ook zwart en
vuil van het stof onder vandaan.
Bij het zoeken van een geschikte plek streden allerlei
buurtjongens van groot tot klein, van jong tot oud en van
behendig tot onhandig om die algemeen als beste beoor
deelde stek. Was je te laat of hield je zelf geen toezicht,
dan was je kleedje, ook al lag het er het eerst, keurig weg
gehaald en zat er een ander 'jouw graan' te verzamelen.
