Gemeenschappelijk Gasbedijf Noord-Scharwoude
De riante woning, waarin de directeur vrij woonde,
inclusief gas voor verlichting en verwarming
Commissielid Kroon uit Zuid-Scharwoude wist te mel
den dat een oud-voorzitter van de gascommissie hem
eens had verteld dat deze 300 was aangeboden door
een leverancier van de gasfabriek, dit in ruil voor zekere
diensten. Zijn vraag of de directeur ook wel eens een der
gelijk aanbod had gehad, werd ontkennend beantwoord.
Deze hele kwestie werd aan het rollen gebracht door ene
Van der Stel, destijds directeur van de gasfabriek in Scho
ten. Zijn bestuur had vernomen dat hij zich had verrijkt
en dat dit ook financiële schade aan zijn fabriek had toe
gebracht. Van der Stel wist de hand te leggen op een deel
van de boekhouding van de firma Gautzsch, een bedrijf
dat apparatuur en diensten verleende aan gasfabrieken.
In deze boekhouding zat ook een overzicht welke belo
ningen aan wie waren verstrekt. Van der Stel begon de
in het overzicht genoemde functionarissen af te persen
en vroeg forse bedragen om deze informatie buiten de
openbaarheid te houden. Veel directeuren waren niet be
reid aan Van der Stel te betalen en moesten daardoor wel
openbaar bekennen wel eens geld te hebben aangeno
men, maar hiermee hun fabriek niet te hebben benadeeld.
Diverse onderzoeken in gemeenten leidden tot verschil
lende uitkomsten, hier en daar werden directeuren en
ook andere functionarissen ontslagen en in andere geval
len konden zaken niet voldoende hard gemaakt worden
om tot sancties over te gaan.
Maar hoe ging dat in Langedijk?
In de vergadering van de Gascommissie van oktober
1927 merkte commissielid Van Spengler, burgemeester
van Noord- en Zuid-Scharwoude, op dat de toeleveran
ciers van gasbedrijven hadden gemeld geen steekpen
ningen meer te zullen geven. Zijn conclusie was dat ze
dat dus blijkbaar eerder wel hadden gedaan. Dit deed
bij Van Spengler de vraag rijzen of er bij de gasfabriek
in Noord-Scharwoude ook dergelijke voorstellen waren
gedaan. Dit werd door de directeur ontkend. Een aantal
maanden later kwam de voorzitter van de Gascommissie
terug op de brief van Paarlberg en Bakker die eerder voor
kennisgeving was aangenomen. In dagblad "Het Volk"
was namelijk een artikel verschenen dat de directeur
van de gasfabriek in Noord-Scharwoude ook betrokken
was. De directeur vroeg hierop het bestuur een onder
zoek in te stellen. Aan de leveranciers werd gevraagd of
er in het verleden ook kortingen aan de gasfabriek van
Noord-Scharwoude waren gegeven, deze vraag werd
ontkennend beantwoord. Wel bleek dat directeur Smit al
een aantal jaren lid was van een commissie van directeu
ren die tegen betaling adviezen gaf om problemen in de
bedrijfsvoering op te lossen onder andere aan de gasfa
briek van Nieuwer-Amstel. Voor dit adviseurschap werd
Smit rijkelijk beloond. Er is Smit door de firma Gautzsch
ook één of tweemaal geld geboden in ruil voor zijn me
dewerking, maar dit heeft Smit geweigerd. Het bestuur
hield het volste vertrouwen in directeur Smit. Gascom-
missielid Van Kampen uit Sint Pancras merkte vervol
gens op dat er vroeger bij flinke uitbreidingen aan de
fabriek 5% van de aanneemsom aan de directeur werd
uitgekeerd. De directeur merkte daarbij op dat deze re
geling nog steeds bestond maar dat hij, na het fors op
trekken van zijn salaris, daarvan geen gebruik meer had
gemaakt. Raadslid Lek uit Sint Pancras merkte op dat de
meeste directeuren pleitten onschuldig te zijn maar hij
pleitte voor onderzoek.
Directeur Smit werd verzocht een onderzoek in te stel
len. Van Spengler is woedend en is van mening dat dit
onderzoek door een onafhankelijke persoon moest wor
den ingesteld. Hier keurt de slager zijn eigen vlees. In
het door de directeur uitgebrachte verslag werd vermeld
dat de firma Gautzsch aan de Langedijker gasfabriek een
korting van 25% had gegeven. Van Spengler vond dat
daar geen woord van waar was en vond de directeur on
geschikt voor zijn taak. Ook vond hij dat Smit 16.600
moest teruggeven aan de fabriek. Van Spengler bleek een
roepende in de woestijn en kreeg geen enkele steun.
Wel werd later nog gesproken over de 5% van de aan-
neemsom beloning die de directeur ontving bij uitbrei
ding van de fabriek. Hierover liepen de meningen nogal
uiteen. De Commissaris van de Koningin bood aan te be
middelen, maar dan moesten partijen zich conformeren
aan de eindconclusie van de Commissaris. Hierbij werd
in ieder geval de 5% regeling ingetrokken. Of er in Lan-
gedijk sprake was van gascorruptie werd niet bewezen.
Of het werkelijk heeft plaatsgevonden blijft dus een open
vraag. Directeur Smit schreef in 1935 in zijn gedenkschrift
helemaal niets over de gascorruptie.
Restproducten
Bij de gasproductie uit steenkool blijven ook een aantal
restproducten over, te weten cokes en teer. Cokes kon
worden verkocht als brandstof voor de kachel, omdat
het bij verbranding minder warmte afgeeft dan steenkool
is het ook goedkoper. Deze cokeskolen werden zoveel
November 2020
25
