Het
jaar gelee
Hen
meluws van
Jan Marsman jr.
Het jaar 1919 was misschien niet zo'n markant jaar in de
wereldgeschiedenis als 1918, maar er gebeurde in 1919
veel dat ook thans nog belangrijk is. In januari begonnen
de vredesonderhandelingen tussen de strijdende par
tijen van de Eerste Wereldoorlog, welke uiteindelijk tot
het Verdrag van Versailles zouden leiden. Daarbij kreeg
Duitsland grote herstelbetalingen aan de Geallieerden
opgelegd. Deze herstelbetalingen waren een van de oor
zaken van de grote crisis in de jaren 30 en de aanloop
naar de Tweede Wereldoorlog.
In diverse landen bleef het onrustig met al dan niet ge
slaagde revoluties. Ook werden nog enkele kleine oor
logen uitgevochten (bijv. tussen Polen en Rusland), vaak
een uitvloeisel van de Eerste Wereldoorlog.
In Nederland werd het actief kiesrecht voor vrouwen in
gesteld, vanaf toen kende Nederland het algemeen kies
recht. Ook economisch was 1919 een belangrijk jaar, met
de oprichting van de KLM en vliegtuigfabriek Fokker.
Voor het eerst werd in Nederland een tractor gedemon
streerd en in Groningen in gebruik genomen, maar voor
de kleinschalige tuinbouw aan de Langedijk was de trac
tor nog toekomstmuziek.
Ook dit jaar heb ik er voor gekozen om bij een aantal
onderwerpen het nieuws van dat jaar als verhaal neer te
zetten.
Nasleep Eerste Wereldoorlog
De nasleep van de Eerste Wereldoorlog was in Langedijk
op verschillende terreinen voelbaar. Na de gesloten vre
de kwam de export van groenten volledig stil te liggen,
dus konden de tuinders en zuurkoolfabrikanten hun pro
ducten niet kwijt. Op 21 januari 1919 staat in de krant
dat de export van verschillende koolsoorten naar het
buitenland weer mogelijk is, ook naar Duitsland en haar
bondgenoten. Diezelfde week zouden zelfs 300 wagons
naar Duitsland kunnen worden verzonden, hiervoor was
Duits treinmaterieel al in Nederland aanwezig. Deze ex
port moest tegen door de regering vastgestelde prijzen
gebeuren. Maar een week later was er nog niets verzon
den. Enerzijds door gebrek aan rollend materieel (te wei
nig wagons) en anderzijds omdat de vastgestelde prijzen
blijkbaar toch te hoog waren. Zelfs een halvering van die
prijzen voor diverse koolsoorten leverde nog geen resul
taat op. De export van rode en gele kool was mondjes
maat, maar de export van witte kool lag helemaal stil,
omdat het buitenland die kool uit Denemarken betrok.
'ï- LANCrEQlZK. t
Ons werd meegedeeld, dat de tuurkool door de fa
brikanten Indertijd voor de Regeering Ingemaakt
ala waardeloba In de sloot» wordt geworpen.
Schager Courant, 15 november 1919
Half april werden de berichten steeds verontrustender,
er was bijna geen vraag naar de producten en nog veel
voorraad die ook nog eens kwalitatief steeds slechter
werd. Ook de voorraad zuurkool en ingemaakte bonen
was verontrustend groot, volgens de kranten omdat de
fabrikanten grote voorraden hadden geproduceerd in
de hoop dat na het einde van de oorlog grote vraag zou
ontstaan. Eind 1919 werd bericht dat de in opdracht van
de regering geproduceerde zuurkool in sloot zal worden
geworpen.
Vanaf februari 1919 werd de in verband met de schaarste
tijdens de Eerste Wereldoorlog ingestelde distributie ge
leidelijk afgeschaft. Een van de eerste berichtjes hierover
was de afschaffing van de distributie van schemerlichten
en kaarsen.
Bij den minister bestaat het voornemen met in
laut van 1 Maan de distributie van schemerlichten
snmet 1 April de distributie van kaarsen op u
heffen.
Schager Courant, 13 februari 1919
In de gemeenteraadsvergadering van Oudkarspel van
half februari werd verslag gedaan van het distributiebe
drijf. In 1918 waren verstrekt o.a. 2224 klompenbonnen,
314 schoenenbonnen en 518 reparatiebonnen etc.
Vanaf juni komen de berichten dat de distributiekantoren
worden opgeheven en het personeel eervol ontslagen.
Overigens kreeg de opheffing van het distributiebedrijf in
Noord-Scharwoude nog een staartje, daar kom ik verder
op in dit artikel terug. Tenslotte werd in alle dorpen van de
Langedijk op vrijwillige basis een burgerwacht opgericht.
Mochten er opnieuw revolutionaire woelingen ontstaan,
zoals in november 1918 met de oproep van Troelstra, dan
kon de regering deze burgerwachten ook inzetten.
Veilingen en spoorlijnen
Na de optimistische berichten in de voorgaande (oorlogs)
jaren, staan er in 1919 veel verontrustende berichten in
de kranten. Had ik hiervoor al de stagnerende export
genoemd, verder wordt melding gemaakt van rottende
uien in januari en februari, van droogte in april en mei
waardoor de vroege aardappelen, bloemkool en bonen
slecht groeiden en van plantenziektes en grote schade in
de kool door de made van de koolvlieg.
In september dook een nieuwe plaag in Langedijk op, na
melijk Azolla ofwel kroos.
LANGEDIJK.
Het bekende, men mag wel neggen, beijicbtte
Azolla, bedekt sedert enaede weken weder de sloo
ten aan dein Langedijk. Voor de .vaartuigen ia het
een plaag, die het varen zeer lastig maakt. Thans
gaan velen hot opschoppen, can hei ale niest over
het land te gaan. Men beweert, dat het als meststof
zeer geschikt ia Daardoor vermindert de hoeveel
heid wej wat, doch de vihighedid waarmee het groeit,
is zoo groeit, dei*, w wieitniR -yiarlfi'-hiti.Tifl te aden kt
Schager Courant, 23 september 1919
36
Oktober 2019
