Speurtocht naar overlijden Jacob Kaas en Gerrit Smak in Tweede Wereldoorlog
In Bad Kreuznach in het westen van Duitsland was hij
overleden aan longontsteking en bevriezing, naast on
dervoeding. Het bericht van zijn overlijden was relatief
gemakkelijk te vinden, er was een inschrijving op 10-2
1945 in het Sterbebuch van die plaats. Hij werd op de
nabijgelegen joodse begraafplaats van Bretzenheim be
graven. Ook politieke gevangenen bleken dus 'Unter-
menschen' te zijn.
In augustus 1946 hoorden zijn ouders over zijn dood.
Het boek van Arie Kaan geeft geen opheldering over de
dood van Jacob en Gerrit ver weg van Berlijn. En aanvan
kelijke navraag bij het Rode Kruis in Den Haag evenmin.
Mijn ome Kees Kaas, die iets eerder ook een ruim jaar
in Berlijn moest werken, was met verlof thuisgekomen,
maar niet meer teruggegaan en ondergedoken bij familie
in de Horstermeer.
Helaas is hij in 1948 bij een ongeval om het leven geko
men, hem over die tijd vragen ging niet meer. Tegen mijn
tante heeft hij niet veel verteld, alleen dat hij Gerrit Smak
kende van Berlijn.
Geen van de grote groep buitenlandse mannen (totaal
ruim 70) die ervoor waren gearresteerd, heeft ook maar
iets erover losgelaten. De archivaris in Bergen-Belsen
roemde de solidariteit van de Nederlanders met hun
(goede) vijanden. Mijn motivatie nam een andere wen
ding. Dit zou een belangrijk verhaal zijn, Nederlandse
dwangarbeiders in Berlijn die het Duitse Rijk hadden ge
saboteerd. Bij die versie heb ik nu vraagtekens.
Ik maakte een afspraak met het archief van het Rode
Kruis in Den Haag om de daar aanwezige akten van de
zoektocht naar de vermisten te bestuderen.
De gebeurtenissen vanaf Berlijn-Grünau tot aan hun
dood.
In januari 2018 heb ik drie dagen in het archief van het
Rode Kruis in Den Haag gezocht naar meer gegevens. De
medewerker daar had mij ook in contact gebracht met
een Duitse onderzoeker, die min of meer naar dezelfde
gegevens zocht. Met zijn hulp en het combineren van
onze gegevens kwam ik tot het verhaal van de laatste le
vensmaanden van Jacob en Gerrit.
Speurtocht in Bergen-Belsen
Twee jaar geleden, zomer 2016, zou ik met een vriendin
gaan fietsen in Duitsland. Bij de voorbereidingen van die
tocht bleek dat we vlak langs Bergen-Belsen zouden ko
men. We besloten om in de buurt te overnachten en een
dag uit te trekken voor bezoek aan het herinneringscen
trum. Van tevoren had ik contact opgenomen in de hoop
meer te weten te komen. Dat lukte en ze waren blij met
mijn komst, want nog steeds is veel onbekend over de
vele mensen die naamloos zijn overleden in Bergen-Bel-
sen.
In het herinneringscentrum vertelden ze dat in Ber-
lijn-Grünau, waar Jacob en Gerrit woonden, een verzets
groep was geweest. De Nederlanders daar (circa 30 man)
hadden in hun barakken Duitse FLAK (luchtafweer) -me
dewerkers, in die tijd vaak door heel jonge Duitsers be
mand, geholpen met vluchten.
Op 28 november 1944 werd een groep van ruim 70
buitenlandse dwangarbeiders in een woongroep in Ber-
lijn-Grünau door de SS opgepakt.
Y-
Verdenking Jacob Kaas
Gedenkstatte Bergen-Belsen
Oktober 2018
31
mimstkhii- van sociale /.aken
NEDERLANDSE MISSIE
TOT OPSPORING VAN
VERMISTE PERSONEN
EU' DE BEZETTINGSTIJD
VGRAVEIÏHACE
XOATENABRKAOK 10
TEL: II02A2 -1IOJ60
Plaats tn chitum van
2. Ouder welke najim gedeporteerd
3. Door wie gearresteerd
deportatie
4, Reden van deportatie
5. Tegelijk gedeporteerd met
6. Opgesloten (Pol. bur. of Gev.)
7. Van wie hebt U deze gegevens 7
6, Leider van het transport c.q. naam bewakers
9. Overgebracht naar
10. Verder transport, met wie en waarheen
11. Naam en plaits kamp
12, Namen kamp- en werHeiders, bewakers
13, Naam en plaats vim tewerkstelling
14. Vrienden in plaats van deportatie: naam, t
15. Wanneer laatste bericht van gezochte (zelf verzondenj
16, Datum en plaats van verzending Sy W