Spaanse griep trof ook Langedijk in 1918
In de militaire trainingskampen komen uit allerlei ge
bieden de opgeroepen jonge mannen met hun eigen vi
russen bij elkaar. Velen komen van het platteland waar
mensen, dieren en gevogelte dicht op elkaar leven. In een
beperkte omgeving op het platteland hoeven dergelijke
virussen niet gevaarlijk te zijn. De drukbevolkte kazer
nes, dichtbij levende dieren, zijn nu ongewild een ideale
situatie voor diezelfde virussen. Virussen van mensen en
vogels kunnen samenkomen in een dier, bijvoorbeeld een
varken, waar vermenging plaats kan vinden. Mogelijk
komt daaruit een compleet nieuwe variant die weer over
kan springen.
Griepvirussen veranderen toch altijd al en door vermen
ging wordt die kans nog groter.
Watervogels (eenden bijvoorbeeld) blijken trouwens een
natuurlijk reservoir te vormen voor virussen.
Als er een voor het menselijk lichaam onbekend virus
ontstaat dat ook nog van mens tot mens over springt,
dan kan het heel snel gaan. Zeker omdat het zich ook via
droge en koude lucht verspreidt, dus in winterse omstan
digheden. Het veranderde virus wordt niet herkend door
het afweersysteem en kan als sluipmoordenaar zijn werk
doen. Uit 1 cel waar een virus is binnengedrongen, kun
nen wel 100.000 virussen komen, zo snel gaat die verme
nigvuldiging.
In die situatie in 1917 en 1918 kan het virus zich in de
volle kazernes in Amerika snel verspreiden. Ook op de
overvolle schepen (er waren er te weinig) die de soldaten
naar Europa varen, heeft het virus nog alle kans.
Aan het front aangekomen, leven de soldaten opnieuw
dicht op elkaar mét levende dieren die als voedsel moe
ten dienen. In de plaats Étaples in noordwest Frankrijk
worden levende varkens gehouden en kopen soldaten op
markten levend gevogelte.
Zo is het achteraf te snappen dat het nieuwe virus zich
gemakkelijk en snel kon verspreiden. Het raast de hele
wereld over en krijgt eerst als naam 'geheimzinnige ziek
te in Spanje', toen 'Spaanse ziekte' en tenslotte 'Spaanse
griep'. Die dus eigenlijk uit Amerika kwam.
Legerkamp Étaples in noordwest Frankrijk,
Britse soldaten plukken kalkoenen
Spaanse griep kwam in drie golven
Er zijn duidelijk drie golven te zien bij de Spaanse griep.
De eerste golf van maart tot en met juli 1918:
veel zieken maar nog weinig sterfgevallen.
De tweede golf van half augustus tot eind 1918:
veel zieken en ook veel sterfgevallen.
Nog een derde golf van naschokken in 1919 en 1920:
weinig zieken en weinig sterfgevallen.
Daarna verdwijnt het virus spoorloos.
Opvallend is dat het virus dus in de zomer van 1918 een
dodelijke verandering krijgt waarna de meeste slachtof
fers vallen, vooral in de herfst. Dat komt ook omdat we
in het vierde jaar van de oorlog zitten en er in veel landen
voedselschaarste heerst. De weerstand van de mensen is
niet meer zoals in een rustige vredestijd. Tel daarbij op
dat veel mensen in slechte en overvolle woningen leven
en de gezondheidszorg vaak matig is. Ook heerst er nog
vaak TBC en aan het westelijk front zijn er soldaten die
door gifgassen aangetaste longen hebben. Het virus kan
daarom ook gemakkelijker toeslaan
Werkwijze en ziekteverloop van het virus
De besmetting gaat via de luchtwegen (neus, keel en lon
gen) en dringt zo het lichaam binnen. Enkele virusdeel
tjes zijn al voldoende om de luchtwegen te infecteren. Het
kan direct zijn (handen schudden, zoenen) of indirect
(niezen, hoesten, snuiten, kranen, handdoeken, deurklin
ken). Als er veel mensen bij elkaar zijn, kan de versprei
ding snel gaan: bij een vergadering, op een school, in de
bioscoop, in een bejaardenhuis en in kazernes.
Het immuunsysteem maakt bij een aanval van een virus
eerst een stof als algemene reactie om de vermenigvul
diging ervan stil te leggen. Daarna komt er een tweede
reactie en worden er antilichamen en immuuncellen naar
de plaats van infectie gestuurd.
Ziekenboeg in Fort Riley in de staat Kansas,
Verenigde Staten, 1918
24
Oktober 2018
