Het
en
nienws van
jaar gelee
Raad Oudkarspel.
Jan Marsman jr.
1918 was een belangrijk jaar in de wereldgeschiedenis.
Op 11 november eindigt de Eerste Wereldoorlog met de
ondertekening van de wapenstilstand in een treinwagon
in Compiègne. Na een strijd van vier lange jaren in de
loopgraven erkennen Duitsland, Oostenrijk en de daar
mee verbonden landen hun nederlaag. De Duitse keizer
vlucht naar Nederland en tot woede van Frankrijk en het
Verenigd Koninkrijk vraagt en krijgt hij asiel. Met het
einde van de Eerste Wereldoorlog breekt een onrustige
periode in Europa aan, naar Russisch voorbeeld wordt in
meerdere landen een revolutie begonnen. Zo ook in Ne
derland, maar hier dooft het vuur van de revolutie voor
dat deze goed en wel is begonnen, omdat de bevolking
de revolutie niet steunt.
Op 3 juli 1918 vinden voor het eerst parlementsverkiezin
gen plaats waarbij alle mannen mochten meestemmen en
zowel vrouwen als mannen verkiesbaar waren. Het wa
ren tevens de eerste verkiezingen volgens het stelsel van
evenredige vertegenwoordiging. Er werd niet meer ge
stemd per district volgens een meerderheidsstelsel, maar
kiezers brachten hun stem uit op een persoon die op een
kandidatenlijst van een partij stond. Alle uitgebrachte
stemmen telden mee voor de zetelverdeling. Het duurde
nog een jaar voordat het actief kiesrecht (het recht om te
mogen stemmen) ook voor vrouwen werd ingevoerd in
Nederland.
Wat was van dit alles in Langedijk te merken?
Ook dit jaar heb ik er voor gekozen om bij een aantal
onderwerpen het nieuws van dat jaar als verhaal neer te
zetten.
Gevolgen Eerste Wereldoorlog
In de Schager Courant van 10 december 1918 staat een
verslag van de gemeenteraads-vergadering van Oudkar
spel, waarin de burgemeester de vergadering opent door
te memoreren aan de gesloten vrede.
Yvrgadermg van d«o Raad dezer aemeeate op Maan
dag 9 Dec., y8 b&middagi.a uur. Afwezig was de heer
Zm,
Voorzitter opeat de vergadering met 'de volgende
woorden
Mijne heeren, toen wij dm laats ten keer hier bijeen
waren, bulderde om ons been jioa het kanon, twelk
dood en verderf teweeg bracht, 'fhans echter is men
Zoover heen, dat er wapenstilstand is gesloten en wij
zullen hopen, dat hieruit de lang verbeide vrede zal
Cretn worden. Moge dit zijn een duurzame vrede,
le brengen wij aan H. Ml Onze geëerbiedigde Ko
ningin er? a an hare Raadslieden voor den groot ea zorg,
•■v.ermede zij ons builen den. oorlog h-bben gehouden.
Zeer moeilijke tijden zijn het geweest, doch het wijs
beleid heeft overwrwinm. Zoo nok is door iaci.vl dpr
treden onzer groote landsvrouwe «os dierbaar va der'and
voor onlusten bevrijd gebleven. Met den wsiiseh,
dut wf] bui'taa die onlust on .welke net buitenhuid teisT
Schager Courant 10 december 1918
In het begin van 1918 gaan de berichten in de kranten
enerzijds over de hoge prijzen voor aardappelen en
groenten en anderzijds over schaarste, distributie en
hoge prijzen van allerhande andere goederen. Na de wa
penstilstand gaan de berichten juist over de teruglopen
de inkomsten voor de tuinders door veel lagere prijzen
door de weggevallen lucratieve uitvoer.
Groenten
In januari begint de levering van aardappelen en groen
ten te stagneren, omdat tuinders hun producten zouden
vasthouden in de hoop op hogere prijzen. Maar eind
maart zijn de laatste voorraden kool door de tuinders al
afgeleverd. Op 27 mei staat in het landelijke dagblad De
Tribune (vanaf de Tweede Wereldoorlog heet deze krant
De Waarheid) dat in Oudkarspel 80 militairen worden
ingekwartierd om verborgen partijen groenten op te spo
ren. Er zouden verschillen kleine en grote partijen in be
slag zijn genomen. "Meermalen tracht men des nachts per
vaartuig partijtjes te vervoeren om te verbergen".
Verder wordt in meerdere kranten melding gemaakt van
regeringsspinazie, -aardappelen en andere -groenten. In
oktober wordt bericht dat tuinders bewust een mindere
kwaliteit uien zouden telen, omdat de gezonde uien niet
mag worden uitgevoerd.
Schaarste en distributie
Ook in het jaar 1918 verschijnen er berichten over proble
men voor de Langedijker bevolking door een gebrek aan
veel verschillende goederen.
Het volgende opmerkelijke berichtje over de schaarste
verschijnt in meerdere kranten.
Een schadepost.
Jiij don burgemeester van Oud-Karspei
kwam een jongen een broodkaart vragon omdat
zij tr moeder hem geen boterham kon geven en
zijn batua heen zon wegzonden als hij geen
brood meenam naar het veid. De burgemeester
kon hem niet helpen en zeide, dat hij zijn baas
om de boterham moest vragen, waarop do
knaap ten antwoord gaf dat deze ,rme&l ge
noeg op zolder had". Het gevolg was dat do
voorraad hij den baas in "beslag genomen werd.
Algemeen Handelsblad, 19 april 1918
Anti-militarisme
Ook aan de Langedijk ontstaat een afdeling van de anti
militaristische beweging I.A.M.V. (Internationale Anti
Militaristische Vereeniging). Volgens de Schager Courant
van 23 april werd er in Langedijk door een aantal ex-
gemobiliseerden gecolporteerd met De Wapens Neder.
Op 14 juli vond er in Noord-Scharwoude een grote meet
ing plaats tegen het militarisme met voor die tijd bekende
sprekers.
14
Oktober 2018
