Hoe kwam Arie Bruin in een dodenmars terecht?
i
Arie Bruin met zijn vrouw Marie
In een bewaard gebleven briefwisseling met thuis kun
nen we volgen hoe hij het daar heeft. Marie houdt hem
op de hoogte hoe zijn dochtertjes opgroeien en verder
zien we vooral dat ze elkaar enorm missen. Het sterke
rooms-katholieke geloof geeft ze daarbij wel veel steun.
Om de twee weken mag hij schrijven en om de drie we
ken een pakket van maximaal 3 kg ontvangen. Daar mag
dan weer geen brief bij anders komt het pakket er niet
door. Graag tabakswaren, scheerbenodigdheden en goe
de zeep en o ja, in 't vervolg de suiker graag beter in
pakken want die was over het hele pakket verstrooid
Het is misschien om zijn vrouw Marie gerust te stel
len, maar "ik maak het best hoor geen zorgen". Omgekeerd
schrijft zijn vrouw Marie dat ze het goed redt en dat de
kinderen zo groot worden.
Naar kamp Vught
Om toch meer informatie uit hem te krijgen, wordt hij
overgeplaatst naar kamp Vught. Dat is in Nederland
het enige concentratiekamp dat onder SS-regime staat,
zwaarder kan niet. Daar gaan de verhoren door van 8 juli
tot 4 september 1944. Van brieven of pakketten is in deze
periode niets bekend.
Opeens moet op maandag 4 september 1944 het bui
tencommando van Vught binnen blijven. Er is sprake
van enige paniek in het kamp. Hij hoort niet ver van
het kamp het doffe kanongebulder van de oprukkende
Geallieerden. Het lijkt een kwestie van uren voordat het
kamp bevrijd zal worden. Maar dinsdag 5 september 1944
(later 'Dolle Dinsdag' genoemd) worden ze in groepen de
poort uitgejaagd. Nerveuze SS-ers met honden drijven ze
naar een trein op het spoorlijntje dat eerder door gevan
genen zelf is aangelegd. Terwijl ze uren moeten wachten,
horen ze niet ver weg schoten in het kamp. Waarschijnlijk
uit 'de bunker', de gevangenis op het kamp. Ze vermoe
den dat anderen worden 'opgeruimd' met een nekschot.
Met 80 man in een veewagon gaat de reis naar Sachsen-
hausen-Oranienburg, ruim 30 kilometer boven Berlijn.
Van Sachsenhausen naar Rathenow
In de wagon kunnen 40 man zitten en 40 staan. Snel een
paar afspraken gemaakt: twee groepen wisselen om het
uur het zitten en staan af, rouleren voor de ventilatieroos-
ters en alle behoeften in één hoek. Na vier dagen en drie
nachten komen ze op 8 september 1944 aan in Sachsen
hausen. Daar komt Arie in een buitencommando van 500
gevangenen, waaronder ongeveer 250 Nederlanders uit
Vught. Bestemming wordt het subkamp Rathenow, 70
kilometer ten westen van Sachsenhausen. Weer een trans
port in veewagons, de laatste paar kilometer in looppas,
weer begeleid door SS-ers met honden. Op 15 september
1944 komen ze daar aan en begint hun werk in een grote
fabriekshal. Daar moeten vleugels gemaakt worden voor
de eerste Duitse straaljagers bij Arado Flugzeugwerke.
Het rooster is elke dag om 5 uur opstaan, lang op de
appèlplaats staan en daarna naar de fabriekshal.
Door het slechte eten (elke dag koolsoep) en het lange
werken, vallen steeds meer mensen uit door ondervoe
ding en uitputting. In de extra koude wintermaanden
wordt het nog beroerder in de te dunne gestreepte gevan
genispakken. Maar wie het niet meer volhoudt, wordt
afgevoerd naar het Hauptlager in Sachsenhausen. Voor
herstel, er kwam alleen nooit iemand terug Niet te
ziek worden dus, 'Arbeitsfahig' blijven is de enige kans
om te overleven. Elke morgen daarom de spanning of er
nummers worden toegeschreeuwd wie er als 'Arbeits-
unfahig' (arbeidsongeschikt) werd beschouwd. Het ge-
vangenennummer 98358 van Arie Bruin wordt gelukkig
aldoor niet afgeroepen.
Ook in dit kamp komen er geen brieven en voedselpak
ketten via het 'Nederlandsche Roode Kruis' aan. In deze
laatste chaotische fase van de oorlog is het waarschijn
lijk onbekend wie er in Rathenow zit. Door de vele ge
allieerde bommenwerpers die de gevangenen horen en
zien, blijft wel steeds de hoop op een spoedige bevrij
ding. Toch duurt de oorlog veel langer dan gedacht en
de voeding blijft zwaar onvoldoende om het werk vol te
houden. In maart 1945 zijn er nog maar 100 van de 250
gevangenen uit Vught overgebleven. Dat Arie Bruin op
1 april 1945 terug naar Sachsenhausen wordt gebracht,
doet vermoeden dat gevangenennummer 98358 toch op
de appèlplaats is afgeroepen wegens 'Arbeitsunfahig'.
36
Oktober 2017
a
