ra w. Dorpsnamen van de Langedijk Met verbazing zien we hier dat de Langedijkerkog- ge bestaat uit de dorpen Oostkerspel, Outkerspel, Noord-Scharwoude, Zuid-Scharwoude en Broek. Met welk dorp kan Oostkerspel bedoeld zijn? Moeten we hierin Veenhuizen lezen, welk dorp eertijds tot de Langedijker kogge behoorde? Dan zou Veenhui- zen wat inwonertal betreft in die tijd minstens twee maal zo groot zijn geweest als Oudkarspel, wat ons niet waarschijnlijk lijkt. Een verschrijving van Oudkarspel zou voor de hand liggen als verklaring voor de naam Oostkerspel, maar dat kan het niet zijn omdat Oudkarspel ook wordt genoemd. Lag er indertijd ten oosten van Langedijk een dorp Oostkerspel welke later in de golven van het meer De Waard is verdwenen? Deze suggestie is niet onmoge lijk omdat er tussen Langedijk en Veenhuizen veel land lag. Op Bergeswerck (de Noord-Scharwouderpolder) lag het Kleine Geldebos en er tegenover, gescheiden door water, het Grote Geldebos. Beide lagen op een uitloper van de Westfriese inversierug die zich vanaf Oude Niedorp in westelijke richting in de Waard uitstrekte. Deze landrug tussen Langedijk en Niedorp is later doorgebroken en is het Amerswiel ontstaan. Ook lag er ten westen van Veenhuizen van noord naar zuid een rij eilanden, de Werflanden, die eens als een landrug lange tijd Veenhuizen bescherm de tegen het water. Kan daar rond 1400 Oost kerspel hebben gelegen? Het ontbreekt ons aan gegevens om hierin stelling te nemen. De naam Oostkerspel duikt weg in de nevelen van de historie en zien we vervolgens niet meer terug in de bronnen na 1401. Stadsrechten Bij het verlenen van stadsrechten vond bij Langedijk eveneens verwarring van namen plaats. Blijkbaar had den de grafelijke ambtenaren in Den Haag moeite met de naamgeving betreffende de dorpen van de Lange- dijker kogge in het verre West-Friesland. Graaf Willem VI reorganiseerde in de jaren 1414 en 1415 het bestuur in West-Friesland naar aanleiding van klachten over de bestaande situatie waarbij de rechtspraak in handen was van baljuws en het misbruik dat daaruit voort vloeide. Naar aanleiding van die klachten ging Willem van Eggert, de grafelijke tresorier, op 1 december 1413 naar Alkmaar om de klachten aan te horen. De dorpen 'waren clagende over den bailliu ende dair om poirtrecht be geerden te copen'.10 Door het 'poortrecht', of 'stadsrecht' kwam de rechterlijke macht in handen van de dorpen zelf. De graaf verleende op hun verzoek aan dertien plaatsen in West-Friesland stadsrechten, maar wel te gen ruime betaling. De meeste dorpen in het oostelijk deel van West-Friesland verkregen hun stadsrechten op 2 februari 1414. Een groep dorpen samen kreeg dan als stadsnaam de naam van een van de dorpen. Zo ontstond de stede Spanbroek, waaronder behalve Spanbroek ook de dorpen Opmeer, Hensbroek en Obdam vielen. De stede Westwoud werd gevormd door Westwoud, Oosterblokker en Westerblokker. De dorpen in het westelijk deel van West-Friesland verkregen hun stadsrechten pas op 12 mei 1415. Langhedyck Kerspel Er is een bijzondere oorkonde van 6 augustus 1414 waar in alle op 2 februari van dat jaar gevormde steden staan onder hun stedenaam. Die lijst is interessant omdat daar in ook alle dorpen worden genoemd die nog een stede moesten worden.11 Bij alle genoemde steden en dorpen staat het bedrag in kronen die zij betaalden voor hun stadsrechten. We zien dan bijvoorbeeld dat Barsinger- horn en Haringhuizen in 1414 samen XIII kronen betaal den om in 1415 de stad Barsingerhorn te mogen vormen. Oude Niedorp en Nieuwe Niedorp samen XX kronen voor de vorming van de stede Niedorp. Vervolgens wor den in deze oorkonde genoemd op rij: 'Langedyck Kerspel, Noortscherwoude, Zuutscherwoude, Broec en Veenhuysen die samen XXV kronen betaalden voor hun stadsrecht dat zij in 1415 zouden krijgen onder de stedenaam Langedyck. Opmerkelijk is de vermelding van een Langedyck Kerspel wat doet vermoeden dat de Langedijk eertijds een dorp rijker was dan de vier die we al kennen. Vormde in 1414 Langedyck Kerspel een vijfde dorpskern aan de Langedijk? Waarschijnlijk niet, want de naam Oudkarspel ontbreekt in het rijtje, zodat de gedachte zich opdringt dat Oude Niedorp _l_ Veenhuizen Langcdijk Obdam r\, Vrone De Waard Op de kaart is de groei van het meer De Waard getekend vanaf 1300 tot 1575 toen het zijn grootste omvang kreeg. De Werflanden behoorden al die tijd tot Langedijk. Lag hier het tot Langedijk behorende dorp Oosterkerspel? 16 Oktober 2016 A me rs wiel Gcldebos Erflanden Bergesw De Waard plm. 1300 Ue Waard plm. 1400 De Waard 1575

Tijdschriften Regionaal Archief Alkmaar

Van Otterplaat tot Groenveldsweid - Langedijk | 2016 | | pagina 17